Maatschappelijk Verantwoord Inkopen in 2022: hoe staan we ervoor?
In 2022 hebben aanbestedende diensten met de MVI-zelfevaluatietool gemonitord in hoeverre maatschappelijke thema’s zijn uitgevraagd bij inkoopopdrachten. PIANOo heeft de belangrijkste resultaten daarvan nu in kaart gebracht. Daarnaast heeft de Universiteit van Utrecht analyses uitgevoerd op aanbestedingen waarbij ten minste één MVI-thema speelt. Dat heeft geleid tot een goed overzicht van resultaten in 2022 en van uitdagingen voor de komende jaren.
De belangrijkste conclusies zijn in dit bericht en in de bijgevoegde factsheet samengevat. Voor organisaties die hun resultaten willen vergelijken met andere overheden is er een sjabloon beschikbaar. Het sjabloon is opgesteld in Powerpoint en kan zo direct gebruikt worden als presentatie om eigen organisatie te motiveren MVI structureler en integraler mee te nemen in de inkoopopdracht. Dit sjabloon kunt u opvragen bij PIANOo via @email.
De belangrijkste conclusies uit de analyse van de MVI-zelfevaluatietool zijn:
‘Groene’ thema’s
Het thema Milieu wordt het vaakst uitgevraagd, vooral bij relatief kleine inkoopopdrachten. Klimaat is met name bij grote opdrachten uitgevraagd, meestal als gunningscriterium. Circulariteit wordt steeds vaker uitgevraagd, maar relatief weinig in verhouding tot de doelstellingen voor 2030.
Sociale thema’s
Social Return is, net als in de voorgaande jaren, het meest uitgevraagd, meestal als minimumeis.
Ketenverantwoordelijkheid (ISV) is het minst uitgevraagd. Het wordt meestal als minimumeis of uitvoeringsvoorwaarde opgenomen. Diversiteit en inclusie is een nieuw MVI-thema in het Nationaal Plan MVI, maar wordt al regelmatig uitgevraagd, vooral bij de inkoop van leveringen en diensten.
Voldoen aan de 4 hoofdlijnen van het Nationaal plan MVI
Omdat er minimaal één MVI-thema wordt uitgevraagd bij grotere inkoopopdrachten lijkt MVI niet meer als vrijblijvend te worden beschouwd en bij de meeste organisaties geborgd te zijn. Maar als MVI echt volledig geborgd is, verwacht je ook dat voor de kleinere opdrachten altijd aandacht is voor duurzaam en/of sociaal inkopen.
De conclusie is gegrond dat MVI nog niet integraal wordt toegepast, omdat er relatief weinig aanbestedingen zijn waarbij meerdere thema's worden toegepast. Dat MVI nog niet integraal wordt toegepast is een indicatie dat MVI nog niet volledig is geborgd en dat de mate van vrijblijvendheid nog (te) groot is.
Als het gaat om de strategische inzet op kansrijke sectoren, blijkt dat het meenemen van MVI-thema's in de inkoopopdracht sterk verschilt tussen de inkoop van diensten, leveringen en werken. Bij leveringen worden het meest MVI toegepast, vooral op de groene MVI-thema’s. Bij diensten wordt Social Return het meest toegepast. Bij werken ligt de nadruk op Circulair en Social Return. Andere thema’s met potentieel substantiële impact, zoals Klimaat en Ketenverantwoordelijkheid, worden bij werken nog weinig meegenomen.
Uit de analyse van de Universiteit van Utrecht blijkt verder dat het aantal MVI-thema’s in een aanbesteding ruim twee keer zo groot is wanneer circulariteit één van de uitgevraagde MVI-thema’s is. Circulaire aanbestedingen zijn dus logischerwijs ook gericht op andere thema's, vooral klimaat, milieu en social return.
Toepassing MVI instrumenten
Diverse hulpmiddelen, zoals de MVI-criteriatool, het Ambitieweb en de CO2-prestatieladder, bieden ondersteuning bij inkopen met impact. Uit de analyse blijkt hoe vaak deze instrumenten zijn toegepast in aanbestedingen: MVI wordt ook vaak toegepast zonder het gebruik van MVI-instrumenten (>40%). De voorkeur voor het gebruik van bepaalde MVI-instrumenten verschilt tussen de inkoop van diensten, werken en leveringen. Zo wordt de bouwblokkenmethode (social return) veel gebruikt bij diensten, de MVI-criteria tool bij leveringen en de CO2-prestatieladder bij werken.
In de bijlage zijn al deze resultaten met de grafieken erbij weergegeven.