Mutual Learning Exercise: Financieringsmechanismes Innovatiegericht Inkopen
Dit rapport beschrijft de redenen voor het financieren van innovatiegericht inkopen en maakt een uitsplitsing van de financieringsmechanismes voor het stimuleren van precommercieel inkopen, inkopen van innovaties en het opbouwen van competenties en vaardigheden. Het rapport concludeert dat de financiering van innovatiegericht inkopen in samenhang dient plaats te vinden. Zo zal naast cofinanciering van specifieke innovatietrajecten ook financiering nodig moeten zijn voor het opbouwen van competenties en vaardigheden. Dit is het derde thematische rapport uit de Mutual Learning Exercise (MLE) over innovatiegericht inkopen. (mei 2018)
Waarom innovatiegericht inkopen financieren
Publieke inkopers zijn vaak risicosavers. Volgens dit rapport is dat vooral een symptoom en geen oorzaak voor de beperkte bereidheid van overheden om innovaties in te kopen. Aanvullende financiering voor innovatiegericht inkopen overtuigt overheden dan ook niet zomaar om toch te kiezen voor innovaties. Op de eerste plaats moeten overheden daarom innovatieambities formuleren. Ambities waarin men niet alleen stelt open te staan voor innovaties, maar ook aangeeft wel specifiek type van innovaties men wenst en hiervoor bijpassend budget vrijmaakt.
Het rapport geeft twee mogelijke verklaringen dat overheden in de praktijk relatief beperkt innovatieambities formuleren en hiervoor budget vrijmaken:
- De voordelen van innovatie zijn voor overheden kleiner dan in de private sector. Zo draagt innovatie in de private sector naast het verminderen van de kosten, ook bij aan het vergroten van marktaandelen, bedrijfsgroei en het versterken van het concurrentievermogen. Bij overheden is er vooral sprake van het kostenvoordeel.
- De risico’s en kosten van innovatieve oplossingen zijn bij aanbestedende diensten vaak voor de eerste publieke klant, terwijl andere aanbestedende diensten ook van de innovatie kunnen profiteren. Daarom wachten sommige overheden soms liever tot een innovatieve oplossing zich elders bewezen heeft.
Drie financieringsmechanismes
Financieringsmechanismes zijn erop geënt risico’s en kosten te herverdelen tussen overheden. Overheden kunnen echter geen gebruik maken van de eerste twee financieringsmechanismes zonder hiervoor voldoende competenties te hebben. De beschreven mechanismes dienen dan ook in samenhang te worden toegepast om het effect van elk individueel mechanisme te maximaliseren:
- Gezamenlijk en/of gecoördineerd inkopen. Door gezamenlijk en/of gecoördineerd in te kopen kunnen aanbestedende diensten risico’s onderling verdelen. Gezamenlijk inkopen is echter geen doel op zich, aangezien dit ook nieuwe risico’s en kosten kan introduceren in de onderlinge afstemming tussen aanbestedende diensten.
- Aanbieden van cofinancieringsmiddelen voor specifieke innovatieambities. Met centrale cofinancieringsmiddelen kunnen de risico’s en kosten van de eerste klant worden afgedekt. Voorwaarden voor de cofinanciering dienen specifiek te worden gemaakt aan het inkoopvraagstuk en/of de sector, omdat elk innovatietraject een andere risico- en kostenprofiel kent.
- Investering in het opbouwen van de competenties en vaardigheden bij publieke inkopers en andere betrokkenen bij het publieke inkoopproces. Dit heeft als doel dat aanbestedende diensten ook daadwerkelijk gebruik kunnen maken van de andere twee mechanismes.
Organisatie financieringsmechanisme
In de organisatie van de beschreven drie financieringsmechanisme zijn drie rollen te onderkennen:
- Aanbieders van financiering. Dit zijn typisch beleidsdirecties met specifieke innovatieambities.
- Innovatieagentschappen en expertisecentra die invulling geven aan de uitvoering van het mechanisme.
- Afnemers van het mechanisme. Dit zijn primair aanbestedende diensten met een duidelijke publieke taak als decentrale overheden, scholen, ziekenhuis, woningbouwverenigingen en publiekrechtelijke instellingen en speciale sectorbedrijven.