Onderzoek: Verkenning banen arbeidsbeperkten binnen kansrijke inkoopcategorieën overheid
In het Sociaal Akkoord 2013 is afgesproken de overheid 25.000 banen in 10 jaar voor mensen met een arbeidsbeperking realiseert. Dit onderzoek richt zich op de vraag hoeveel (extra) banen voor arbeidsbeperkten via inkooparrangementen kunnen worden gerealiseerd binnen de inkoopcategorieën catering en schoonmaak, en wat daarvoor nodig is. In het rapport worden de (on)mogelijkheden rondom inzet besproken, komen casussen aan bod, wordt een inschatting gemaakt van het potentiele fte’s en worden de belangrijkste lessen gedeeld. (juni 2018)
De scope van de verkenning betreft nadrukkelijk de gehele overheid, hierbij is uitgegaan van rijk (exclusief zelfstandig bestuursorgaan (ZBO), voor schoonmaak inclusief Defensie), provincies, gemeenten en universitair medische centra (UMC's). De categorieën catering en schoonmaak worden als meest kansrijk geacht in termen van het aantal te realiseren banen. Er zijn berekeningen gemaakt voor 3 scenario’s: 1%, 5% of 10% van het totaal aantal banen binnen de betreffende categorieën.
Arbeidsbeperkten (vermeld in doelgroepregister) maken onderdeel uit van de groep mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. SROI-afspraken richten zich doorgaans op de doelgroep ‘mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt’. Marktpartijen maken, anders dan overheidswerkgevers, vaak geen strikt onderscheid tussen deze groepen.
Potentieel aantal banen arbeidsbeperkten
Op basis van de inkoopvolumes van de 4 overheidssectoren voor de categorieën schoonmaak en catering is doorgerekend wat het aantal banen voor arbeidsbeperkten is. Onderstaande tabel geeft een schatting weer.
| % aantal banen | 1% | 5% | 10% |
|---|---|---|---|
| Schoonmaak | 65 - 115 | 325 - 575 | 650 - 1150 |
| Catering | 40 - 75 | 200 - 375 | 400- 750 |
| Totaal | 105 - 190 | 525 - 950 | 1050 - 1900 |
Afgaand op de interviews met leveranciers en overheden, is de inschatting dat overheidsbreed percentages van 5 - 10% haalbaar moeten zijn. Ook een lager percentage van 1% is opgenomen, omdat het inspanningen vergt om een dergelijk potentieel te realiseren. Worden die inspanningen niet geleverd dan resulteert dat in een kleiner percentage banen voor arbeidsbeperkten.
Hieronder de belangrijkste resultaten rondom de (on)mogelijkheden.
Inkoopkracht overheid nog grotendeels onbenut
Overheidswerkgevers en leveranciers tonen zich gemotiveerd, maar ‘inkoopkracht’ overheid nog grotendeels onbenut.
Uit het onderzoek blijkt dat zowel overheden als leveranciers zich gemotiveerd tonen werk te creëren voor arbeidsbeperkten. Toch blijkt het via inkoop te realiseren potentieel in de praktijk nog maar beperkt te zijn aangeboord. Een belemmering die overheidswerkgevers noemen is dat de via inkoop gerealiseerde banen niet meetellen voor de banenafspraak. Het is niet altijd duidelijk of het hier alleen maar over het ‘verhangen van bordjes’ gaat. Een tweede genoemde oorzaak voor het niet benutten van het potentieel is dat overheidsinkoop op veel plekken nog gericht is op het vastleggen van input, in plaats van het zekerstellen van output en outcome. Eisen aan de inzet van arbeidsbeperkten, onder andere via Social Return on Investment (SROI), worden soms eenzijdig opgelegd aan potentiële leveranciers en er wordt in de praktijk vaak niet gestuurd op de naleving van de SROI-verplichting. Verder kost de inzet van de inkoopkracht van de overheid de nodige inspanning en coördinatie. Het vergt immers afstemming tussen verschillende overheidsbelangen; denk aan facilitair management, human resource, inkoop, contractmanagement en beleid. Het is naar de toekomst toe van belang dat aan de zijde van de overheid één persoon ‘eigenaar’ wordt van het totale proces, waarin alle belangen goed zijn meegenomen.
Benutting potentieel vergt samenwerking overheid en markt
- Partnerschap tussen opdrachtgever en opdrachtgever is van belang bij het creëren van waarde via inkoop, in plaats van ‘verticaal’ opdrachtgeverschap en eenzijdig opgelegde social return-afspraken. Daarvoor is nodig: onderling vertrouwen, transparantie en overeenkomstige doelstellingen en belangen.
- Het is niet altijd effectief om harde afspraken over percentages en aantallen te maken. In de workshops is de wens uitgesproken om afspraken te maken over de inspanning die beide partijen moeten leveren en daarover over en weer verantwoording af te leggen.
In het onderzoek zijn ook enkele praktijkvoorbeelden na te lezen.