Introductie internationale sociale voorwaarden
De term internationale sociale voorwaarden (ISV) verwijst in beginsel naar alle internationale normen met een sociaal doel, zoals mensenrechten en arbeidsnormen. De Aanbestedingswet en de Europese richtlijnen bevatten geen definitie van dit begrip. De term komt in de regulering als zodanig zelfs niet voor. Wel verwijst artikel 2.81 van de Aanbestedingswet 2012 naar ‘verplichtingen op het gebied van sociaal en arbeidsrecht’, die kunnen voortvloeien ‘uit bepalingen van internationaal sociaal en arbeidsrecht’. Een overzicht van deze internationale sociale verplichtingen vindt u in bijlage X bij Richtlijn 2014/24/EU. Daarin zijn bijvoorbeeld de verdragen van de International Labour Organization (ILO) opgenomen met betrekking tot het recht op vakvereniging en de afschaffing van gedwongen arbeid en kinderarbeid. (Tender Nieuwsbrief, november 2018)
In Nederland wordt met ISV’ vaak gedoeld op het Rijksbeleid, waarin een specifieke aanpak is uitgewerkt om de naleving van ISV te stimuleren via inkoop.
Aanbestedingsregelgeving
Op basis van de Aanbestedingswet 2012 bent u als aanbestedende dienst verplicht inschrijvers te laten verklaren dat zij bij het opstellen van hun inschrijving rekening hebben gehouden met ISV (artikel 2.81 jo. 2.84 van de Aanbestedingswet 2012). U kunt daarnaast op verschillende manieren in uw inkoopproces sturen op de naleving van ISV. De huidige regelgeving biedt hiervoor veel ruimte. Zo kunt u bijvoorbeeld kiezen om minimumeisen (zoals een keurmerkeis, mits is voldaan aan de vereisten van artikel 2.78a van de aanbestedingswet 2012) of gunningscriteria op te nemen of uitvoeringsvoorwaarden te stellen waaraan pas gedurende de uitvoeringsfase moet worden voldaan. Houd bij uw keuze rekening met de uitgangspunten in de Gids Proportionaliteit (zie met name paragraaf 3.5.6).
Uitvoeringsvoorwaarden
Gezien het uiteindelijke doel dat in de uitvoering van het contract meer rekening gehouden wordt met ISV, ligt het voor de hand eisen in uw aanbestedingsstukken altijd te combineren met uitvoeringsvoorwaarden in het contract. Alle eisen en criteria moeten voldoende verband houden met en in redelijke verhouding staan tot het voorwerp van de opdracht. Inmiddels bepaalt de regelgeving expliciet dat dit (in algemene zin) geen belemmering is voor het opnemen van sociale voorwaarden ten aanzien van bijvoorbeeld het productieproces (zie onder andere artikel 2.75, lid 3 van de Aanbestedingswet 2012)
Tips
Enkele tips om rekening mee te houden.
- Onderzoek hoe ver de markt is, welke vervolgstappen mogelijk zijn én binnen welk tijdsbestek. Bepaal op basis daarvan wat haalbare eisen en criteria zijn én of hieraan moet worden voldaan tijdens de aanbesteding (door alle inschrijvers) of pas tijdens de uitvoering (door de opdrachtnemer).
- Zonder contract(manager) geen impact. Vertaal verplichtingen uit uw aanbestedingsstukken naar contractuele verplichtingen en bespreek deze voorafgaande aan uw aanbesteding met uw contractmanager.
- Wees concreet. Wat verwacht u van uw opdrachtnemer? Als u dit zelf niet scherp heeft, weten uw opdrachtnemer en contractmanager het ook niet.
- Kijk voor informatie over keurmerken op de Keurmerkenwijzer van Milieu Centraal.
- Durf kleine stappen te zetten. Bepaal welke afspraken u met uw opdrachtnemer kunt maken om ook verder in diens ketenverbetering te realiseren. Transparantie over productielocaties kan een eerste stap zijn.
Keurmerkenwijzer op keurmerken.milieucentraal.nl
Rijksbeleid
Op basis van een evaluatie van het voormalige ISV Rijkskader (waarin leveranciers zelf een regime aanvinkten) is per 1 april 2017 gekozen voor een due diligence-aanpak in lijn met de OESO richtlijnen. Dit houdt in dat tijdens de uitvoeringsfase in onderling overleg (realistische) verbeteringen moeten worden doorgevoerd op basis van een cyclisch stappenplan. Grofweg gaat het om de volgende stappen: opdrachtnemer maakt een risicoanalyse van de eigen keten en stelt op basis daarvan en in dialoog met de contractmanager een plan van aanpak op om deze risico’s aan te pakken. Vervolgens worden de effecten hiervan geëvalueerd en wordt minimaal jaarlijks gerapporteerd aan de opdrachtgever. Het is logischerwijze met name de contractmanager die hier ná de aanbesteding samen met de leverancier mee aan de slag moet.
Verplichting
Het Rijksbeleid schrijft voor dat deze due diligence-verplichting wordt opgenomen als uitvoeringsvoorwaarde in alle contracten op rijksniveau binnen een van de risicocategorieën. Decentrale overheden en rijksinkopers in andere categorieën kunnen er vrijwillig voor kiezen het rijksbeleid toe te passen. Wilt u ook tijdens uw aanbesteding gewicht toekennen aan de mate waarin inschrijvers rekening houden met ISV? Combineer uw uitvoeringsvoorwaarden dan met bijvoorbeeld gunningscriteria.
Tips
Enkele tips om rekening mee te houden.
- Bekijk de website van PIANOo voor meer informatie, een standaard bestektekst en een handreiking due diligence voor bedrijven.
- ISV zijn sinds kort ook opgenomen in de MVI-criteria.
Handreikingen: ISV
Dossier: ISV
Tool: MVI-criteria
Initiatieven in de praktijk
Steeds meer aanbestedende diensten kiezen ervoor ISV mee te nemen in hun aanbesteding. Voorbeelden zijn de reeks Rijksoverheid Aanbestedingen Datacenters (RO AD), waarin vanuit een groeimodel een steeds hoger ambitieniveau wordt uitgevraagd en de aanbesteding van ambulancekleding van het Instituut Fysieke Veiligheid. Verder kunt u zich aansluiten bij een van de sectorspecifieke IMVO -convenanten en de pilotprojecten Natuursteen. Ook is onlangs de eerste PIANOo ISV Academie van start gegaan.
Duurzame ambulancekleding op tenderned.nl
Overzicht IMVO convenanten op imviconvenanaten.nl
Conclusie
U kunt de naleving van ISV in uw aanbesteding op verschillende manieren stimuleren. Om daarmee ook impact te creëren is een doorvertaling naar de contractfase en daarmee een goede samenwerking tussen inkoper, contractmanager én leverancier onontbeerlijk.
Dit artikel is geschreven door Myrthe Vogel, Adviseur van PIANOo en in november 2018 gepubliceerd in de Tender Nieuwsbrief.