Jeugd krijgt straks sneller de juiste hulp op de juiste plek

Praktijkvoorbeeld Sociaal Domein

De gemeente Almere heeft als doel dat ‘jeugdhulp met verblijf’ beter aansluit bij de doelgroep. De gemeente wil hiervoor meer rekening houden met de behoefte van deze doelgroep, beter passende zorg aanbieden in samenhang met het gezin en het verblijf dichter bij huis houden.

Bijzonder

Almere gelooft dat ze haar doel beter kan bereiken als ze één aanbieder heeft voor de verschillende vormen van jeugdhulp met verblijf. De aanbestedende dienst werkt hiervoor met het taakgerichte bekostigingsmodel en gebruikt procedure voor Sociale en andere specifieke diensten. Daarbij krijgt de aanbieder een vierjarig contract en één geldsom voor de gehele opdracht. De aanbieder is verantwoordelijk voor een passend aanbod voor alle jeugdigen met een 24-uur zorgvraag, maar bepaalt zelf hoe hij het budget inzet en verdeelt.

Deze aanbestedingsmethode van Almere lijkt in veel opzichten op die van Alphen aan de Rijn. Alphen aan de Rijn heeft echter de héle jeugdhulp aanbesteed met de taakgerichte bekostiging; Almere alleen de jeugdhulp met verblijf. Regio Flevoland heeft de jeugdhulp namelijk deels regionaal en deels lokaal, door gemeenten, ingekocht.

Voordelen

• De aanbieder krijgt een sterkere prikkel om de best passende zorg in te zetten (licht waar dat kan, direct zwaar wanneer nodig).
• De aanbieder krijgt meer ruimte om het zorgaanbod naar eigen inzicht, kennis en ervaring vorm te geven.
• De gemeente kan in één keer verschillende vormen van jeugdhulp met verblijf inkopen en daarmee beter sturen op het beoogde resultaat van deze vorm van jeugdhulp.
• De aanbieder heeft dankzij de contractduur van vier jaar meerjarig financiële zekerheid en kan zodoende makkelijker tegenslag opvangen en investeringen doen.

Nadeel

Met taakgerichte bekostiging leg je een bepaald financieel risico neer bij de aanbieder. Bij het vorige model, ‘inspanningsgerichte bekostiging’, kreeg een aanbieder budget naar gebruik. 

Rechtszaak

Zorgorganisatie Omega Groep viel af in de aanbestedingsprocedure van Almere voor jeugdhulp met verblijf. Zij spande daarop een kort geding aan tegen de gemeente.

Standpunt Omega

De organisatie voerde een aantal bezwaren aan. Belangrijkste bezwaar was dat de gemeente voor deze aanbesteding opdrachten die voorheen los van elkaar stonden, onnodig had samengevoegd. Onnodig samenvoegen van opdrachten is in de Aanbestedingswet verboden, omdat dit de toegang van MKB tot de overheidsopdrachten zou verhinderen. De keuze om de opdrachten al dan niet samen te voegen dient daarom goed onderbouwd te worden. De gemeente weerlegt dit argument: "De essentie van de opdracht is dat de opdrachtnemer een reële mogelijkheid heeft om binnen de beschikbare mogelijkheden te zoeken naar het alternatief dat het best past bij elke individuele cliënt. Het verdelen in percelen zou de mogelijkheid voor de opdrachtnemer om ten behoeve van de cliënt individueel te variëren ondergraven en daardoor afbreuk doen aan het concept van de opdracht."

Uitspraak

De rechter stelt gemeente Almere in gelijk en merkt ten overvloede dat: "Voor zover Omega zich in dit verband mede beroept op artikel 1.5 van de Aanbestedingswet, doet zij dit ten onrechte omdat zij niet een MKB bedrijf is zoals in de desbetreffende bepaling gedefinieerd."

De uitdaging: integrale jeugdhulp

Met de invoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning en de Jeugdwet in 2015 zijn de gemeenten in Nederland verantwoordelijk geworden voor belangrijke delen van de zorg en ondersteuning aan burgers. De regio Flevoland pleit voor een duurzaam, samenhangend en doelgroepsgericht zorglandschap. Ook het jeugdhulpaanbod moet structureel en integraal zijn – afgestemd op de behoeften van jeugdigen.
"Dit is inclusief jeugdhulp met verblijf", zegt Almeres inkoopadviseur Edgar Smit. "We hebben het dan over hulp waarbij de jongere formeel niet bij het eigen gezin thuis slaapt. De vorige aanpak van de regio van jeugdhulp met verblijf was aanbodgericht ingestoken en niet afgestemd op de behoefte van de jeugdige", vertelt hij. "We werkten tot onze laatste aanbesteding met meerdere leveranciers, die elk een eigen contract met ons hadden en die niet per se samenwerkten of een visie deelden."

De aanpak: alles onder één aanbieder

Almere stelde drie doelen voor jeugdhulp met verblijf: de zorg moet beter aansluiten op de vraag van de jeugdige, zo veel mogelijk binnen de thuissituatie en het gezinssysteem geboden worden en het verblijf dichter bij huis aanbieden dan tot dan toe gebruikelijk was. "Omdat er sprake is van een transformatieopgave, vraagt dit om een andere aanpak. We willen alle jeugdzorg met verblijf aanbieden via één leverancier. Die mag wel onderaannemers inzetten, maar niet voor meer dan 30 procent van de totale capaciteit aan zorg. Anders is er toch weer het risico van versnippering."
De ene aanbieder zou verantwoordelijk worden voor alle vormen van jeugdhulp met verblijf. "Denk aan Jeugd Residentieel, Crisisopvang jeugdhulp, Jeugdzorg+ en Pleegzorg. Door ze onder één aanbieder te brengen, zorgen we ervoor dat deze beter alle mogelijkheden ziet, de vormen van jeugdhulp makkelijker op elkaar afstemt en jeugdigen sneller de juiste hulp op de juiste plek geeft."

Stimulans voor passende zorg

"Voorheen werkte de gemeente met het inspanningsgerichte bekostigingsmodel", vertelt Smit. "Hierbij kreeg een aanbieder budget per levering van een product of dienst. Voor alle zorg die hij kon leveren, kreeg hij aparte financiering. De prikkel was om dure zorg te leveren; daar verdiende hij meer mee."
Bij de nieuwe aanpak past een nieuw bekostigingsmodel, aldus Smit. "We besloten de aanbieder van tevoren een vast bedrag te geven voor de opdracht: 30 miljoen euro per jaar. Hij mag dat budget zelf verdelen over de verschillende vormen van jeugdhulp." Met dit ‘taakgerichte bekostigingsmodel’ stimuleert de gemeente de inzet van de meest passende zorg, stelt Smit. De organisatie levert maatwerk en zet zorg naar eigen inzicht in. De aanbieder krijgt een contract van vier jaar. Smit: "Een relatief lange periode. Hierdoor is het makkelijker voor de aanbieder om eventuele tegenslag op te vangen en investeringen te doen."

Prestatie-inkoop

Als aanbestedingsprocedure gebruikte gemeente Almere de procedure voor Sociale en andere specifieke diensten, met daarin elementen van Best Value Procurement verwerkt. In deze aanpak worden inschrijvingen gewaardeerd volgens het principe dat ze de meeste waarde moeten opleveren voor de laagste prijs.

Het aanbestedingstraject bestaat uit een voorbereidingsfase, beoordelingsfase, concretiseringsfase en uitvoeringsfase.

"Uiteindelijk schreven twee partijen zich in voor de aanbesteding", vertelt Smit. "Zij maakten een prestatiebeschrijving: hoe gaan ze invulling geven aan de gestelde doelen van deze transformatieopgave? Welke risico’s zagen ze en hoe gingen ze die beheersen?" Op basis van deze prestatiebeschrijving volgde een voorlopige gunning voor een van de twee partijen. "Die partij leverde een implementatieplan in met een concrete beschrijving van de aanpak en uitvoering van de opdracht."

Resultaat: (bijna) klaar voor de start

Almere heeft de opdracht inmiddels definitief gegund aan een van de twee inschrijvers. De winnaar is een combinatie van drie partijen: Stichting Vitree-Triade (penvoerder), Stichting Intermetzo/Pluryn en Stichting ’s Heeren Loo Zorggroep. Smit: "We zijn nu hard bezig met de implementatie, zodat we 1 januari 2019 vliegend van start kunnen gaan."

Geleerde lessen en tips

Met welke aandachtspunten moet je rekening als je een taakgericht bekostigingsmodel overweegt? Smit:

• "Belangrijk is dat je bekostigingsmodel aansluit bij de resultaten die je met de inkoop wil bereiken."
• "Begin op tijd. Een andere manier van aanbesteden heb je niet zo snel voor elkaar. Ook het voorbereiden van de markt kost tijd."
• "Neem andere partijen/gemeenten mee in het proces. Deze manier van aanbesteden vergt een goede afstemming met regiogemeenten."
• "Houd marktconsultaties. Je gaat dan voorafgaand aan de aanbesteding met geïnteresseerde partijen om tafel, bespreekt de risico’s die zij zien en beantwoordt hun vragen."