Over tot de orde van de dag?

Op innovatiegebied zit Nederland al jaren in de koplopersgroep, zie het European Innovation Scoreboard. Bovendien behoren we tot de top-3 qua nationale beleidskaders voor innovatiegericht inkopen, zo blijkt uit een recente presentatie van PwC voor de Europese Commissie. Verder heeft ons land een goede digitale basis, volgens het Nederlandse Actieplan voor Artificiële Intelligentie. Over de hele breedte scoren we dus als innovatieland best goed.

Een fijne uitgangspositie, want uitdagende doelstellingen laten zien: als we overgaan tot de orde van de dag, dan redden we het niet. Innovatie is belangrijk om duurzame transities te realiseren, dit komt eveneens naar voren in de Europese Green Deal. Echter valt ook een analyse van McKinsey op. Zij rapporteerden vorig jaar aan Rijkswaterstaat dat er in de GWW-sector onvoldoende innovatie was. PIANOo stimuleert als expertisecentrum aanbesteden het inkopen van innovaties in de publieke sector. Daarbij vergaarden we de afgelopen tijd een aantal inzichten op.

Een aantal inzichten op een rijtje

Zo zien we bijvoorbeeld dat aanbestedende diensten moeite hebben om in beweging te komen met innoveren. Laten we het aanduiden als ‘koudwatervrees’: de voorzichtige houding tot het zetten van de eerste stap. Met de eerste stap zijn namelijk kosten en risico’s gemoeid. Door af te wachten heb je als organisatie een voordeel. Later nemen kosten en risico’s vaak af. Alleen zolang iedereen toekijkt, komt natuurlijk nooit iets op gang. Meer samenwerking en risicodeling tussen de overheidsorganisaties zou hierbij helpen. Of door vaker een beroep te doen op fondsen, bijvoorbeeld via Europese Horizon programma’s.

Koppel innovatie aan doelen

Verder zien we in de praktijk dat innovatie best ingewikkeld is, want het heeft iets theoretisch. Innovatie is makkelijker te begrijpen als het is gekoppeld aan doelen. Vernieuwing helpt om kwaliteits- of efficiëntieslagen te realiseren. En het is nodig bij grote vraagstukken zoals verduurzaming en de energietransitie. De wens om te innoveren zal bij ambtenaren toenemen als de link tussen innovatie en doelstellingen duidelijker zichtbaar is. Dit prikkelt namelijk om innovatie uit te vragen. Tegelijkertijd kunnen ook ondernemers extra prikkelen door ernaar te vragen bij aanbestedingen. Een ander aspect dat aandacht verdient is de inrichting van publieke organisaties. Innovatiegericht inkopen wordt vaak neergelegd bij de inkoopafdeling. Inkopers worden echter regelmatig laat betrokken bij het formuleren van de vraagstelling.  Dan is het een hele klus dan nog invulling te geven aan de ambitie tot innovatie. Het inkopen van innovaties zal meer plaatsvinden wanneer deze ambitie bij de ambtelijk opdrachtgever komt te liggen.

Focus in ambities

Tot slot zijn er in de publieke sector veel verschillende organisaties. En zo is ook de focus divers. De een richt zich op circulariteit, de ander op het terugbrengen van de CO2-uitstoot en de derde wil duurzaam zijn. Dit leidt tot verschillende oplossingsrichtingen. De uitdaging is om als publieke organisaties een gedeeld perspectief te bieden voor de markt, focus aan te brengen in je ambities. Bijvoorbeeld door in buyer groups te werken aan breedgedragen marktvisies of zelfs een gezamenlijke inkoopvraag. Zoals gemeentes of scholen met soortgelijke bouwwensen. Dat biedt de markt perspectief en stimuleert om nog meer te innoveren.

Aankomend jaar zal PIANOo in een serie artikelen uitgebreider ingaan op mogelijke oplossingsrichtingen. Laten we niet afwachten, maar juist nu de orde van de dag verbeteren. Nederland heeft op innovatiegebied tenslotte een goede uitgangspositie, die kunnen we nog meer benutten.

Auteur: Rolf Zeldenrust, adviseur innovatiegericht inkopen, PIANOo Expertisecentrum Aanbesteden.
Op 18 december 2020 is dit artikel gepubliceerd door Cobouw.