Sturen op kwaliteit kan alle gemeenten binnen budget krijgen

Praktijkvoorbeeld West-Brabant West

Regio West-Brabant West koos in 2014 SPRING Jeugdprofessionals als exclusieve leverancier van ambulante jeugdhulp voor de gemeentelijke toegang. Deze organisatie verdeelt nu 125 fte aan ‘jeugdprofessionals’ over de negen gemeenten in de regio. Dat aantal kan veranderen als de behoefte van de gemeente verandert. SPRING krijgt per benodigde fte een vooraf vastgesteld bedrag van West-Brabant West. De jeugdprofessionals kunnen waar nodig tweede- en derdelijns zorgorganisaties inschakelen. Deze werken op basis van outputbekostiging – in aansluiting op en onder regie van de Jeugdprofessional.

Via statistische data-analyse houdt het ZI2T samen met de regio het zorggebruik en de kwaliteit per gemeente en aanbieder in de gaten. De data bespreken zij regelmatig met gemeenten en zorgaanbieders. Als er op die vlakken problemen dreigen, merken ze dat snel op. Dit vergemakkelijkt de aan- en bijsturing van jeugdhulp en voorkomt dat er onnodig veel en/of ondermaatse hulp gegeven wordt. Dat vergroot de (kosten)efficiëntie en beperkt de noodzaak van controles achteraf.

Bijzonder

Ook in West-Brabant West zijn er meer jeugdigen de jeugdhulp ingestroomd. En het aantal fte aan jeugdprofessionals is flink gestegen. Toch is de regio binnen haar budget voor jeugdhulp gebleven. Dat komt omdat de Jeugdprofessionals als taak hebben om specialistische jeugdhulp te voorkomen, verminderen en verkorten.

Voordelen

• Alleen jeugdigen voor wie dat echt noodzakelijk is, maken gebruik van specialistische jeugdzorg.
• Jeugdprofessionals kunnen hun tijd flexibel inzetten, wat maatwerk mogelijk maakt.
• Kostenefficiëntie neemt toe.

Nadelen

Deze nieuwe manier van afspraken aan de voorkant en datagedreven sturing vraagt een grote cultuuromslag bij zowel gemeenten als zorgaanbieders. Hier is veel commitment voor nodig aan beide kanten. Zonder goed gespreksmodel waarin een luisterend oor is voor alle belangen is dit stelsel niet werkbaar.

De uitdaging: nieuwe taak voor minder budget

Sinds de nieuwe Jeugdwet in 2015 inging, zijn gemeenten verantwoordelijk voor jeugdzorg. "En die verschuiving van verantwoordelijkheid was niet de enige grote verandering", vertelt Violette Oldenburg, inkoop- en contractmanager voor West-Brabant West. "Het Rijk kortte ook 20 procent op het totale jeugdhulpbudget. Als gemeenten moesten we dus slimme manieren vinden om ervoor te zorgen dat jeugdigen de juiste hulp zouden blijven krijgen. Een transformatie was nodig. Wij zagen inkoop als middel om die transformatie op gang te krijgen."
Oldenburg is deel van het Zorg Informatie & Inkoop Team (ZI2T) dat namens de negen gemeenten van West-Brabant West het contractmanagement, de inkoop, monitoring en regie op de innovatie van het jeugdzorgstelsel op zich neemt. "Ons team zag dat de inkoop van jeugdzorg beter kon. Tot dan toe werd te veel gekeken naar de prijs en te weinig naar welke zorgaanbieder er per cliënt de benodigde hoeveelheid en kwaliteit kon bieden. Wij besloten om voortaan vooral op die laatste punten te letten."

De aanpak: sturing op kwaliteit aan de voorkant

Veel inkoopteams hebben noch de capaciteit, noch de kennis om alle jeugdzorg in hun gebied goed te controleren en te beoordelen. "Dat geldt ook voor de gemeenten in West-Brabant West", zegt Ruut van Andel, informatiemakelaar Beleid en Innovatie bij ZI2T. "Dus zochten we via een Europese openbare aanbesteding naar een partij die niet alleen de ambulante zorgtaak op zich kon nemen, maar daar ook de regie over kon voeren – met oog voor onder andere onze zorg- en kwaliteitscriteria. Van de Jeugdprofessionals verwachten wij dat zij voor alle jeugdigen met een zorgvraag de afweging kunnen maken wat het beste zorgpad is."
De regio West-Brabant West was daarmee behoorlijk sturend in wat zij verwachtte van haar toekomstige samenwerkingspartner, zegt Van Andel. "De samenwerkende gemeenten en het inkoopteam zijn veel bezig met een stelsel bouwen op basis van onderzoek. We willen onze besluiten goed kunnen onderbouwen. Of het nu gaat om het bijsturen van onze jeugdzorgaanpak of het kiezen voor specialistische jeugdhulpaanbieders. Voorafgaand aan onze Europese aanbesteding hadden we dan ook veel gesprekken gevoerd met zorgaanbieders en cliënten. Hierin hadden we gezien wat wel en niet werkt binnen de jeugdzorg. We zochten een partij die bij dat inzicht paste." ZI2T vond deze partner uiteindelijk in SPRING Jeugdprofessionals.

Financiering

SPRING zorgt er sinds 2015 voor dat jeugdigen in de negen gemeenten op elke zorgvraag een passend antwoord krijgen. "We willen hen daarbij zo snel en bestendig mogelijk uit de zorg krijgen", zegt Van Andel. "Specialistische jeugdhulp vergelijken we met het ziekenhuis: Het is een plaats waar je niet moet willen maar soms wel moet zijn. Zorgverleners krijgen daarom de taak om zorg af te schalen waar mogelijk; daar worden ze in de financiering toe geprikkeld. Er is sprake van een vast budget per jeugdige – op arrangement basis. Natuurlijk stellen we daarbij vooraf strenge voorwaarden in relatie tot afschaling: zorg moet altijd passend blijven. Jeugdigen mogen dus alleen minder hulp krijgen als dat verantwoord is; het mag niet zo zijn dat het streven naar afschaling leidt tot slechte of onvoldoende zorg."

Jeugdprofessionals mogen zelf bepalen hoeveel uur ze per jeugdige bezig zijn, vertelt Van Andel. "Bij de ene kan dat meer zijn dan bij de andere. Er is geen vast aantal uren per jeugdige. Als je bij de ene persoon minder tijd kwijt bent dan gemiddeld, kun je bij de ander dus meer tijd investeren. Dit maakt maatwerk mogelijk en geeft een kwaliteitsimpuls aan de jeugdzorg."
Elk van de negen gemeenten in de regio West Brabant West bepaalt zelf hoeveel jeugdprofessionals zij inzet, vertelt Van Andel. "De kosten per fte zijn bekend: dat is een vast bedrag. Maar de totale kosten variëren per gemeente. Het is aan elk van hen hoeveel fte zij inkoopt. ZI2T monitort onder meer hoeveel jeugdprofessionals er zijn per gemeente, hoeveel jeugdigen elke jeugdprofessional onder zijn verantwoordelijkheid heeft. Die gegevens vormen de basis van de voorspelling voor zorggebruik van volgende jaren."

Werkwijze

De jeugdprofessionals van SPRING zien en kennen alle jeugdigen met een hulpvraag. Ze onderzoeken de oorzaak van die hulpvraag en bekijken waar oplossingsmogelijkheden liggen. Wanneer gespecialiseerde zorg nodig is, verwijzen ze de jeugdige naar deze specialistische jeugdhulp door. Oldenburg: "Zorgaanbieders worden gecontracteerd door middel van een 'Open House', wat maakt dat alle afspraken gelijk zijn voor alle zorgaanbieders. Alle gekwalificeerde aanbieders zijn welkom. Daardoor kan de cliënt zelf kiezen welke van hen hij wil inschakelen. Voor de gemeente is het van belang welke aanbieder voor welk type cliënt de beste resultaten laat zien."

Binnen het Open House zijn ongeveer 150 zorgaanbieders van verschillende grootte gecontracteerd. "Elke zorgaanbieder krijgt voor eenzelfde vraag hetzelfde budget", zegt Oldenburg. "Hoe zij dit bedrag besteden staat hen vrij, zolang de zorgvraag maar beantwoord wordt en de jeugdprofessional akkoord heeft gegeven op hun arrangement. Zorgaanbieders moeten jeugdprofessionals vooraf aangeven hoe zij het probleem willen oplossen. Het hele zorgaanbod moet daarbij in één keer voorgelegd worden in de vorm van een arrangement."
De jeugdprofessionals bekijken dus niet alleen achteraf of is bereikt wat bereikt moest worden. Ze beoordelen het arrangement ook al voordat de zorg begint. "Hierbij gebruiken zij de persoonlijke kennis over de jeugdige. In de toekomst gaan we hier onder meer scores van kwaliteitsmeting aan toevoegen", zegt Van Andel. "Wij kunnen naar verwachting met deze data voorspellen welke aanpak het best zal werken. Zo brengen we voor start van het zorgtraject al de kans van slagen zo goed als mogelijk in beeld."

Het resultaat: goede jeugdzorg binnen budget

De gemeenten, het ZI2T en SPRING sturen erop aan dat er voor elke cliënt in de jeugdhulp een effectief en efficiënt zorgpad is – waar mogelijk al voordat de cliënt dit pad beloopt. "Die sturing op kwaliteit heeft ook financieel voordeel", stelt Van Andel. "Het helpt voorkomen dat er uiteindelijk hogere kosten worden gemaakt dan ingeschat. Daardoor zijn wij een van de weinige regio’s die niet of nauwelijks het Jeugdhulpbudget overschrijden. En dat terwijl onze eerste focus niet op prijs ligt." Voor Van Andel is de conclusie duidelijk: "Je moet Jeugdhulp niet benaderen als financieringsvraagstuk, maar als kwaliteitsvraagstuk; een andere aanpak van sturing. Als een gemeente dat doet – als ze duidelijke kwaliteitsafspraken maakt, jeugdhulp in beeld houdt, stuurt aan de voorkant en zorg waar mogelijk afschaalt – dan kunnen alle gemeenten in Nederland prima binnen budget blijven."

Tips en geleerde lessen

• Stuur aan de voorkant. Zorg dat je daarvoor van tevoren de zorgtrajecten goed in beeld brengt.
• Zorg dat jeugdprofessionals alle cliënten kennen. Zo leer je wat de échte zorgvraag is en kan je beter sturen.
• Samenwerking tussen alle partijen is het belangrijkst. Alle professionals moeten als één team handelen.