Biobased inkopen toegelicht

Biobased initiatieven op de kaart
Wat zijn biobased producten? 
Relatie tussen biobased economie en circulaire economie 
Voordelen biobased inkopen 
Kansrijke productgroepen 
Biobased gerelateerd beleid

Biobased initiatieven op de kaart

Op een interactieve kaart van Nederland vindt u de bij ons bekende biobased inkooptrajecten en pilots. De initiatieven zijn ingedeeld in verschillende categorieën en hebben  een link naar uitgebreide informatie.

Wat zijn biobased producten?

Biobased producten zijn producten die geheel of gedeeltelijk gemaakt zijn van biomassa. De biomassa kan direct toepasbaar zijn (hout gebruikt in bouwtoepassingen), gebruikt worden in een nieuw chemisch proces (zetmeel uit aardappelen omgezet in plantaardig plastic (polymelkzuur)) of een fossiele grondstof (gedeeltelijk) vervangen in een bestaand proces zoals de raffinage van olie naar kunststoffen. Biobased producten kunnen identiek zijn aan bestaande (fossiel gebaseerde) producten, bijvoorbeeld biobased polyetheen. Daarnaast zijn er biobased producten die specifieke en unieke eigenschappen bezitten. Sommige biobased producten zijn biologisch afbreekbaar of composteerbaar.

Handreiking: Factsheet 1 Wat zijn biobased producten

Wat is biomassa?

Biomassa is al het natuurlijk materiaal op aarde dat leeft of ooit geleefd heeft, uitgezonderd de fossiele grondstoffen. Denk daarbij aan de biologisch afbreekbare fractie van producten, afvalstoffen en restanten van de landbouw – met inbegrip van plantaardige en dierlijke stoffen –, de bosbouw, de visserij- en aquacultuursector en aanverwante bedrijfstakken en ook de biologische fractie van industrieel en huishoudelijk afval.

Wat zijn hernieuwbare grondstoffen?

Hernieuwbare grondstoffen zijn onuitputtelijk, groeien weer aan en kunnen telkens opnieuw worden gewonnen. Voorbeelden van hernieuwbare grondstoffen zijn hout, katoen en wol. Ook biobased plastics worden gemaakt uit hernieuwbare grondstoffen zoals suiker en zetmeel.

Meer informatie: Aandachtspunten biobased inkopen 

Biobased diensten

Er kan ook sprake zijn van de inkoop van diensten waarbij door de dienstverlener biobased producten worden gebruikt. Voorbeelden zijn schoonmaakmiddelen bij reinigingsdiensten en verpakkingen en wegwerpbekers in de catering. Vaak maken de biobased producten maar enkele procenten uit van de totale kosten van een dienst. Toch kan de stimulering van biobased producten ook bij de inkoop van diensten een belangrijke impuls opleveren.

Relatie tussen biobased economie en circulaire economie

Het is niet altijd duidelijk hoe de biobased economie zich verhoudt tot de circulaire economie. Hierna volgt daarvoor een korte toelichting.

Circulaire economie

De circulaire economie is een alternatief voor de traditionele lineaire economie, waarin we producten maken, gebruiken en afdanken. In de circulaire economie wordt zo min mogelijk afval gecreëerd door grondstoffen en producten zo lang mogelijk te gebruiken, de meeste waarde eruit te halen en op componentniveau of geheel her te gebruiken. In een volledig circulaire economie zijn geen afvalstromen.

Biobased economie

In de circulaire economie worden grondstoffen hoogwaardig benut. Wanneer er nieuwe grondstoffen nodig zijn, worden fossiele, kritieke (schaarse) en niet duurzaam geproduceerde grondstoffen vervangen door duurzaam geproduceerde, hernieuwbare en algemeen beschikbare grondstoffen. Zo maken we onze economie niet alleen toekomstbestendiger, maar ook minder afhankelijk van fossiele bronnen. De biobased economie heeft daarmee een belangrijke plaats in de circulaire economie.

Technische en biologische kringlopen

Binnen een circulaire economie kunnen technische en biologische cycli onderscheiden worden. Om circulair te zijn, moeten biobased producten in de 'end-of-life' fase, recyclebaar of biologisch afbreekbaar zijn. Biologisch afbreekbare biobased producten gaan na gebruik de biologische cyclus in, of kunnen soms ook de technische cyclus in (hout, PLA). Niet-biologisch afbreekbare producten gaan de technische cyclus in en worden zo hoogwaardig mogelijk hergebruikt.

Handreiking: Factsheet 4 Biobased producten en diensten

Voordelen biobased inkopen

Het inkopen van biobased producten kan vele voordelen hebben. De voordelen gelden echter niet in alle gevallen. Biobased inkopen vraagt dan ook om een goed geïnformeerde en kritische inkoper. Voordelen van biobased producten kunnen zijn:

• Minder gebruik en afhankelijkheid van fossiele grondstoffen
• Lagere CO2-footprint
• Verbeterd gebruik van reststoffen
• Ontwikkeling van de circulaire economie
• Drijfveer voor innovatie
• Bijdragen aan organisatiedoelen / beleid
• Biologische afbreekbaarheid of composteerbaarheid
• Verminderde of geen schadelijke stoffen
• Verlaagde 'Total Cost of Ownership' (TCO)
• Product eigenschappen zoals sterkte, flexibiliteit, toepasbaarheid, afbreekbaarheid

Kansrijke productgroepen

Voor steeds meer productgroepen zijn biobased varianten verkrijgbaar. Bij deze productgroepen kan de overheid de afzet van biobased producten substantieel stimuleren. Naast energiedragers (biobrandstoffen en gas) zijn dat onder andere de volgende productgroepen en producten:

• Gebouwen en bouwmaterialen: constructiemateriaal, gevel(bekledingen), lijmen, Isolatiemateriaal, vezelplaatmateriaal, verven en coatings, tijdelijke bouwvoorzieningen (zoals buizen en leidingen) en dakbedekking en bitumen
• Catering: wegwerpbekers, verpakkingsmaterialen en bestek
• Conserveringswerken: coatings en verf
• Groenvoorziening, Producten en Grondstoffen: geotextielen, boomankers, binders, plantenpotten, insecticiden en verwaarding van grondstoffen
• Civiele constructies - Aanleg en Onderhoud: geotextielen en composietmaerialen
• Schoonmaak: schoonmaakmiddelen

Biobased gerelateerd beleid

In verschillende beleidsstukken benadrukt de Rijksoverheid het belang van de biobased inkopen. Hieronder volgt een overzicht van relevant beleid.

Rijksbrede programma Circulaire Economie

Op 14 september 2016 is het Rijksbrede programma Circulaire Economie, genaamd Nederland Circulair 2050 aangeboden aan de Tweede Kamer. Dit programma geeft richting aan een doelstelling voor 2030: 50% minder gebruik van primaire grondstoffen en voor circulair te zijn in 2030 100% in 2050 voor circulair te zijn. Op 24 januari 2017 ondertekenden 200 partijen het Nationaal Grondstoffenakkoord, hierin staan afspraken om de Nederlandse economie te laten draaien op herbruikbare grondstoffen. Een jaar later, op 15 januari 2018 zijn een vijftal transitieagenda's voor de Circulaire Economie gepresenteerd, waaronder de agenda Biomassa & Voedsel.

Energieakkoord

In september 2013 hebben ruim veertig organisaties zich verbonden aan het Energieakkoord. In het Energieakkoord wordt ook ingegaan op de cascadering van biobased materialen. Het uitgangspunt is de cascadering van biobased materialen, waarbij verduurzaming van de energieproductie en het materialengebruik samen gaan.

Onderzoek: Belemmeringen in beleid en regelgeving

Energieagenda

De Energieagenda (december 2016), beschrijft de overgang naar duurzame energie met als doel het verminderen van de CO2-uitstoot. De energieagenda beschrijft de doelstelling voor 2050 en de route daarnaartoe. Hoewel de energieagenda gericht is op energie gerelateerde maatregelen om de CO2- uitstoot te beperken, benoemt de energieagenda ook het belang van biobased producten en materialen om uitstoot te voorkomen en een CO2 arme industrie te realiseren.

Green Deals

De Rijksoverheid wil initiatiefnemers helpen bij het realiseren van duurzame initiatieven die moeilijk van de grond komen. Dit gebeurt onder andere door een Green Deal aan te gaan met initiatiefnemers van duurzame projecten en ideeën. De Rijksoverheid helpt deze initiatieven bijvoorbeeld door knelpunten weg te nemen. Inmiddels zijn meer dan 60 Green Deals gesloten met als thema biobased economie.

Manifest Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI) 2016-2020

Vele gemeenten, provincies, waterschappen en ministeries hebben door ondertekening van het Manifest MVI 2016-2020 afspraken gemaakt over maatschappelijk verantwoord inkopen. In het Manifest MVI bepalen overheden zelf hun doelstellingen, op basis van hun eigen ambities. Het kabinet wil Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI) inzetten om een bijdrage te leveren aan de realisatie van beleidsdoelen, waaronder het verminderen van milieudruk, verduurzaming van product- en marktketens en toepassing van biologische grondstoffen en materialen. Het manifest is verlengd tot eind 2021.