Social return in de aanbesteding

Minimumeis - programma van eisen 
(Sub)gunningscriterium
Bijzondere uitvoeringsvoorwaarden
Combinatie van eis en gunningscriterium
Voorbeeld bestekteksten – social return paragraaf
Andere mogelijkheden sociaal inkopen (artikel 2.82 en percelenregeling)
Online marktplaatsen voor sociaal ondernemers 
Social return bij het Rijk en andere overheden

Minimumeis - programma van eisen

Social return kan in de aanbesteding worden meegenomen als minimumeis. Bijvoorbeeld een percentage van de loonsom van de overeenkomst, een percentage van de opdrachtsom of een aantal ingezette arbeidsuren. Voldoet de inschrijving niet aan de minimumeis, dan zal de inschrijving worden uitgesloten van verder beoordeling. Bij kapitaalintensieve opdrachten is het aan te raden een percentage van de loonsom van de overeenkomst te hanteren. Bij opdrachten met een hoge arbeidscomponent, een percentage van de opdrachtsom te gebruiken. Door te kiezen voor een percentage van de loonsom is er een directe relatie tot de arbeidscomponent. In de praktijk wordt een percentage tussen de 2 en 5% gehanteerd. Soms wordt er een hoger percentage - tot 25% of meer – gehanteerd. Sommige gemeenten hebben in hun social return beleid ruimte opgenomen om van de standaard percentages af te wijken, om zo tot maatwerk te komen.

(Sub)gunningscriterium

Subgunningscriteria maken onderdeel uit van het gunningscriterium BPKV (Beste Prijs-Kwaliteitsverhouding). Gebruikt u het gunningscriterium social return dan kunt u bijvoorbeeld meer punten toekennen aan een inschrijving waarin een groter percentage social return gerealiseerd zal worden. Op deze manier scoort de inschrijver punten op basis van een objectief meetbare methode. Aan te bevelen valt een realistische bovengrens te hanteren om strategische inschrijvingen te voorkomen. Verder zal het gebruik van social return als gunningscriterium proportioneel moeten zijn. Ook zal u in de uitvoeringsfase moeten controleren of het toegezegde percentage gehaald wordt. In de praktijk wordt het beloofde percentage opgenomen als contractvoorwaarde.

Uitvragen plan van aanpak

Een ander subgunningscriterium welke in de praktijk voorkomt is het uitvragen van een plan van aanpak social return. In dit plan van aanpak beschrijft de inschrijver hoe deze invulling zal geven aan social return. Om goede plannen te ontvangen, helpt het om een gerichte uitvraag te doen. Zo kunt u vragen naar de wijze waarop de inschrijver borgt dat een specifiek streefpercentage social return wordt gerealiseerd of welke begeleiding er op de werkvloer wordt geboden. Ook dient het voor de inschrijvers duidelijk te zijn op welke objectieve wijze het plan van aanpak wordt beoordeeld. Kiest u voor een kwalitatief plan, denk dan ook na wie deze plannen gaat beoordelen. Dit kan veel werk opleveren en niet alle projectmedewerkers hebben altijd voldoende kennis om dit te beoordelen. Voor inschrijvers kan het lastig zijn maatwerk te leveren als zij de beoogde doelgroep (nog) niet kennen.

Meer informatie: Keuze gunningscriterum en opstellen (sub)gunningscriteria

Bijzondere uitvoeringsvoorwaarden

Een aanbestedende dienst kan bijzondere voorwaarden verbinden aan de uitvoering van een overheidsopdracht. Bij het toepassen van social return als bijzondere uitvoeringsvoorwaarde neemt u in de conceptovereenkomst een bepaald percentage social return als contractseis op. De inschrijvers verplichten zich om een bepaald percentage van bijvoorbeeld de loonsom van een opdracht aan te wenden voor social return. De aanbestedende dienst controleert de naleving hiervan bij de periodieke contractevaluatie. Deze voorwaarden moeten in de aankondiging van de opdracht of de aanbestedingsstukken vermeld zijn. Ze dienen voldoende verband te houden met het voorwerp van de opdracht en mogen niet rechtstreeks of indirect discriminerend zijn.

Combinatie van eis en gunningscriterium

Een (minimum)eis en gunningscriterium kunnen ook in combinatie worden toegepast. Door het stellen van een eis is er in ieder geval een minimum verplichting en voorkomt u dat er helemaal geen social return wordt uitgevoerd. Door social return ook als gunningcriterium op te nemen, biedt u de markt een kans meer social return te realiseren en zich hierop te onderscheiden. 

Voorbeeld bestekteksten – social return paragraaf

Om te komen tot uniformering van social return biedt een aantal organisaties standaard bestekteksten aan voor social return. Social return in de regio biedt in Friesland één uniforme Friese eis voor social return, zodat in de gehele arbeidsmarktregio dezelfde voorwaarden worden gesteld aan social return bij aanbestedingen. Ook voor de provincie Groningen wordt een uniform beleid SRoI aangeboden. CROW biedt standaardteksten voor social return aan voor RAW bestekteksten.

Teksten social return op socialreturninderegio.nl
Teksten social return in RAW bestekken
Voorbeeldteksten uit Stappenplan Partnerships en inkoopkracht

Andere mogelijkheden om sociaal in te kopen

Behalve het opnemen van social return in een reguliere aanbesteding, zijn er ook andere mogelijkheden om in te kopen met sociale impact.

Voorbehouden opdracht

De reden om opdrachten voor te behouden is dat het organisaties met een maatschappelijke doelstelling een grotere kans geeft om opdrachten te verwerven. Hiermee geeft het onder andere een impuls aan sociaal ondernemen. Artikel 2.82 van de Aanbestedingswet 2012 geeft aanbestedende diensten de mogelijkheid om de deelname aan aanbestedingsprocedures voor te behouden aan 3 soorten inschrijvers:

• Sociale werkplaatsen (SW-bedrijven);
• Ondernemers die de maatschappelijke en professionele integratie van gehandicapten of kansarmen tot hoofddoel hebben (dat doel kan bijvoorbeeld uit de statuten blijken, maar ook uit de aard van hun activiteiten);
• Programma’s voor beschermd arbeid.

Bij alle 3 geldt als voorwaarde dat minstens 30% van de werknemers gehandicapte of kansarme werknemers moeten zijn. Dit is bij SW-bedrijven het geval, en ook bij sommige sociaal ondernemers.

Een voorbehouden opdracht betekent niet dat u onderhands aan één van deze bedrijven kunt gunnen. De opdracht moet open staan voor concurrentie. In de aankondiging dient u duidelijk te vermelden dat alleen sociale werkvoorzieningen of sociale ondernemingen kunnen reageren.

Interpretatie werknemer

Of het mogelijk is om gedetacheerde werknemers (bijvoorbeeld via Wet sociale werkvoorziening (Wsw) detacheringen) mee te tellen bij het voldoen aan het 30%-criterium is afhankelijk van de interpretatie van het begrip werknemer, en daarmee een vraag naar de interpretatie van de wet. Benadrukt moet worden dat de precieze uitwerking en invulling van de criteria altijd afhankelijk blijft van de concrete omstandigheden van het geval. In ieder geval staat vast dat, voor de toepassing van artikel 2.82 van de Aanbestedingswet 2012, de werkgelegenheid die het bedrijf biedt structureel moet zijn: er kan niet slechts sprake zijn van tijdelijke dienstverbanden om aan deze eis te voldoen voor een bepaalde aanbesteding.

Visie vakgroep Aanbestedingsrecht: Betrekken van arbeidsgehandicapten en werklozen 

Sociale en andere specifieke diensten

U kunt een aantal sociale en andere specifieke diensten voorbehouden aan bepaalde ondernemingen (artikelen 2.82a en 3.63 van de Aanbestedingswet 2012). PIANOo heeft een overzicht gemaakt met alle CPV codes voor sociale en andere specifieke diensten. In het overzicht is aangegeven welke van deze diensten een aanbestedende dienst kan voorbehouden.

Voorbehouden opdrachten op TenderNed vindbaar maken

Publiceert u een voorbehouden opdracht? Gebruik dan (1 van) de volgende termen in de korte omschrijving van de opdracht: voorbehouden opdracht, 2.82 of sociale werkplaats. Dit geldt zowel voor aanbestedingen die u direct publiceert op TenderNed, als voor aanbestedingen die u via een privaat platform publiceert. SW-voorzieningen en sociale onderneming kunnen deze zoekopdrachten gebruiken om te zoeken naar voorbehouden opdrachten.

Percelenregeling

De percelenregeling zorgt ervoor dat u binnen een grote opdracht een sociale ondernemingen eenvoudig kunt contracteren zonder een intensief inschrijftraject. Wanneer een Europese inkooptraject wordt opgedeeld in percelen, dan kunnen één of meerdere percelen in sommige gevallen worden uitgezonderd. U kunt een deelperceel dan buiten een Europese aanbestedingsprocedure houden, zodat u deze één op één kunt gunnen aan een sociale ondernemer. Voor diensten en werken staat deze mogelijkheid beschreven in artikel 2.18 van de Aanbestedingswet 2012, voor homogene leveringen in artikel 2.19. U zult op basis van de aanbestedingswet wel moeten kunnen verantwoorden waarom de opdracht juist bij deze ondernemers wordt geplaatst.

Factsheet: De ruimte van de percelenregeling
Praktijkvoorbeelden:
Met deze aanbesteding zo veel mogelijk inzetten op Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (gunnen aan sociale ondernemer)
Waarom Defensie kiest voor een sociale werkplaats (voorbehouden opdracht)

Online marktplaatsen voor sociaal ondernemers

Er zijn verschillende online platformen opgericht waar sociaal ondernemers vertegenwoordigd zijn en zij hun producten en diensten zichtbaar kunnen maken. Vaak zijn het bedrijven die zowel milieuvriendelijk als sociaal ondernemen. Inkopers kunnen hier in één oogopslag zien wat sociaal ondernemers te bieden hebben.

Voorbeelden van marktplaats platformen:
Buy social, landelijk platform
MAEX, landelijk platform
Sociale Zaken, platform van Amsterdam

Social return bij het Rijk en andere overheden

Sinds 1 januari 2018 is er een nieuwe werkwijze voor social return bij de Rijksoverheid van toepassing. Wanneer niet voor deze werkwijze wordt gekozen blijft de oude uitvoeringsvariant SROI (per 1 juli 2011) van kracht. Ook andere overheden hebben de doelstelling om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt middels hun aanbestedingsbeleid aan het werk te krijgen. Dit gebeurt op uiteenlopende wijze. Hier zijn meerdere praktijkvoorbeelden van.