Zo maak je van het innovatiepartnerschap een succes
De samenleving is in transitie. Dat betekent dat steeds meer opdrachtgevers op zoek gaan naar marktpartijen die innovatieve oplossingen kunnen leveren. Ook in de bouw en gww zoeken opdrachtgevers naar innovatiekansen en samenwerkingsvormen om maatschappelijke transities aan te gaan. Het innovatiepartnerschap is een nieuwe aanbestedingsprocedure waarin de publieke opdrachtgever samen met marktpartijen innovatieve oplossingen ontwikkelt en toepast. Dit is bijzonder, omdat het zowel de onderzoeks- en ontwikkelfase als de afname omvat. Dit artikel zet lessen van drie praktijkvoorbeelden op een rij. (Cobouw, februari 2019)
Groene Droom: klimaatneutrale kindcentra
Het project Groene Droom van gemeente Hof van Twente is in meerdere opzichten uniek: de bouw van twee kindcentra moet het meest duurzame bouwproject van Europa worden én ze worden gerealiseerd via een innovatiepartnerschap.
Onderzoeken en ontwikkelen, co-creatie en het trechteren van een ambitieuze vraag naar een concreet werkende oplossing vormen de uitgangspunten van het innovatiepartnerschap. Voor deze aanbesteding betekende dit: één A4 met doelstellingen voor een klimaatneutrale en frisse school waar marktpartijen hun visie op konden geven. Binnen de beschikbare vrijheid was het wel belangrijk dat de ambitie van de marktpartijen overeenkwam met die van de gemeente. Alleen zo kan wederzijds vertrouwen ontstaan, de basis van een succesvolle 25-jarige samenwerking voor het bouwen, onderhouden en exploiteren van de kindcentra. Een samenwerking waarin men dankzij korte lijntjes optimaal gebruikmaakt van elkaars expertise. Daarnaast onderschrijven opdrachtgever en -nemer het belang van investeren in innovatie: voor de Groene Droom, de ontwikkeling van de eigen innovatiekracht en toekomstige projecten.
Om de wensen verder op elkaar af te stemmen, organiseerde de gemeente marktconsultaties waarbij opdrachtgever en toekomstige gebouwgebruikers in gesprek gingen met kandidaten. De innovatiekracht werd vergroot door marktpartijen te vragen de samenwerking te zoeken met innovatieve start-ups. Marktpartijen gaven op dit punt aan graag zelf partners te kiezen waarmee ze een klik hebben.
Out-of-the-box onderzoeken vismigratieroutes
Voor een gezonde visstand moeten vissen zich vrij tussen wateren kunnen bewegen. Waterschap Rivierenland verbindt watergebieden met elkaar en wil weten hoe vissen deze migratieroutes gebruiken. Daar bestaan onderzoeksmethoden voor, maar om de uitvoering beter en slimmer te doen, wilde het waterschap dat onderzoeksbureaus de handen ineenslaan.
Tegelijkertijd wilde het waterschap de eigen expertise kunnen inzetten. Het innovatiepartnerschap bood deze mogelijkheden tot samenwerking. In de aanbesteding legde het waterschap de nadruk op het creatief gebruikmaken van kennis, ervaring en de mogelijkheden van nieuwe technieken en combinaties van technieken. Bij het opstellen van de uitvraag gaven inhoudelijk experts input, zodat onderzoeksbureaus de opdracht goed zouden begrijpen.
Het waterschap organiseerde een informatiebijeenkomst en promootte deze actief. De opdracht werd gegund aan een samenwerkingsverband van vier bureaus. Zij zullen een innovatieve combinatie van onderzoeksmethoden inzetten, waaronder het aanbrengen van zenders en videomonitoring.
Een dergelijk samenwerkingsverband brengt uitdagingen met zich mee, bijvoorbeeld in het organiseren van de onderzoeksfase. Goede afspraken over financiering en het intellectuele eigendom zijn hierbij belangrijk. Waterschap Rivierenland financiert de onderzoeks- en ontwikkelfase. Afgesproken is dat het waterschap het intellectueel eigendom overneemt. Dit betekent dat het waterschap de methode meerjarig kan afnemen bij de opdrachtnemer tot het einde van het contract. Hierna kan het waterschap iedere leverancier vragen de ontwikkelde oplossing toe te passen.
De weg naar innovatie voor verkeersmanagementsysteem
In de zoektocht naar een geavanceerd, toekomstbestendig verkeersmanagementsysteem sloeg Rijkswaterstaat de handen ineen met Highways England en de Europese Commissie. Het innovatiepartnerschap was destijds nog niet beschikbaar. Er werd gekozen voor een PCP-traject, een aanpak die grote overeenkomsten vertoont met het innovatiepartnerschap.
In CHARM (Common Highway Agency Rijkswaterstaat Model) werd een modulair verkeerssysteem ontwikkeld: DYNAC. Daarnaast stimuleerde Rijkswaterstaat via CHARM PCP (Pre Commercial Procurement) bedrijven om specifieke modules voor het systeem te ontwikkelen. Voor beide projecten kreeg Rijkswaterstaat steun van de Europese Commissie.
Tijdens een marktconsultatie toonden veertig bedrijven hun interesse. Na gesprekken bleven er twaalf over, die hun innovatieve module op locatie mochten demonstreren.
Door de complexiteit van de aanbesteding vergde het vastleggen van afspraken veel aandacht. Datzelfde gold voor het uitgebreide contractwerk, waarvoor Rijkswaterstaat ervaren managers inschakelde die het Engels goed beheersten. Dankzij het regelmatige contact met de Europese Commissie ontvingen de samenwerkingspartners voldoende hulp bij het aanpakken van de risico’s die zich onvermijdelijk voordeden. Een gedegen risicomanagement was eveneens onmisbaar.
In de samenwerking met de markpartijen was het aanstellen van een supervisor per marktpartij een belangrijke succesfactor. Met hun kennis over de marktpartij én het CHARM-programma konden zij de marktpartij coachen tijdens het complexe traject.
PIANOo en Rijkswaterstaat bundelden deze en drie andere praktijkvoorbeelden, innovatiepartnerschap aangevuld met theoretische achtergronden, in de publicatie Innovatiepartnerschap in praktijk.
Meer informatie
Publicatie: Innovatiepartnerschap in de praktijk
Inkoopproces Fase 1 - Innovatiepartnerschap
Dit artikel is geschreven door:
Baldwin Henderson, adviseur, PIANOo Expertisecentrum Aanbesteden
Wesley Veekman, adviseur, RijkswaterstaatOp 12 februari 2019 is dit artikel gepubliceerd op cobouw.nl.