Veiligheidsrisico’s bij overheidsopdrachten

Nationale veiligheidsrisico’s 

Inkoop- en aanbestedingstrajecten in Nederland zijn aantrekkelijk voor statelijke actoren. Tijdens zo’n traject wordt vaak veel informatie gedeeld, onder andere via openbare aanbestedingsdocumenten. Deze partijen kunnen via inkoop- en aanbestedingstrajecten toegang krijgen tot gevoelige systemen of informatie, of een deel van de markt in handen krijgen. Dat marktaandeel kan op langere termijn risicovolle strategische afhankelijkheden opleveren. Verder bieden geleverde goederen en diensten kansen voor sabotage en spionage.

Statelijke actoren: Nationale overheden, hun overheidsorganisaties en niet-overheidsorganisaties die door overheden ingezet worden om hun doelen na te streven en die de nationale veiligheidsbelangen van Nederland kunnen schaden.

Niet bij elke inkoopopdracht of aanbesteding ontstaan risico’s voor de nationale veiligheid. En als die risico's er wel zijn, betekent dit niet direct dat een opdracht niet uitgezet kan worden in de markt. Voordat je als aanbestedende dienst een opdracht aanbesteedt of gunt aan een partij, is het belangrijk om stil te staan bij de eventuele veiligheidsrisico’s.

Mogelijke nationale veiligheidsrisico’s:

• Verstoring van de continuïteit van de vitale infrastructuur.
• Weglekken van hoogwaardige kennis, technologie en vertrouwelijke informatie.
• Strategische afhankelijkheid van partijen en landen die andere geopolitieke belangen hebben dan Nederland.

Voorbeeld: ICT-dienst

Als je veiligheidsrisico’s niet herkent of niet de juiste maatregelen neemt, breng je onze veiligheid in gevaar. Bijvoorbeeld: de overheid koopt een ICT-dienst in bij een bedrijf uit een land waar de wet bedrijven verplicht om informatie te delen met de overheid. Die informatie kan dan misbruikt worden voor cyberspionage tegen Nederlandse belangen. Door slimme en bewuste keuzes in de aanbesteding, kun je veiligheidsrisico’s beperken.

Verstoring vitale processen

Statelijke actoren en daaraan gelieerde bedrijven kunnen via inkoop- of aanbestedingstrajecten goederen of diensten leveren aan vitale organisaties. Hierdoor kunnen zij mogelijk (al dan niet heimelijk) toegang krijgen tot essentiële infrastructuur en processen. Wanneer dit gebeurt, bestaat het risico dat deze partijen invloed kunnen uitoefenen op de levering, dienstverlening of productie binnen een vitaal proces.

Vitale processen zijn zó belangrijk voor de Nederlandse samenleving, dat uitval of verstoring leidt tot ernstige maatschappelijke ontwrichting en een directe bedreiging vormt voor de nationale veiligheid. Denk hierbij aan processen zoals telecommunicatie of de energievoorziening.

Weglekken hoogwaardige kennis, technologie en vertrouwelijke informatie

Een opdrachtnemer of zijn onderaannemers kunnen bij een opdracht (toegang tot) belangrijke kennis, technologie of vertrouwelijke informatie krijgen. Dit kan gaan om kennis over hoe belangrijke processen werken. Ook kan het gaan om gegevens van Nederlandse burgers. Of om vertrouwelijke beleidsstandpunten en strategieën. Soms gaat het om technologische kennis voor militaire doelen, die Nederland een unieke kennispositie geeft. De opdrachtnemer kan direct toegang krijgen tot deze informatie. Of hij krijgt toegang tot een plek waar die informatie ligt. In Nederland beschermen we deze waardevolle kennis via het Loket Kennisveiligheid.

Risicovolle strategische afhankelijkheid

Als jouw organisatie een opdracht verstrekt, kan deze te afhankelijk worden van een marktpartij of de onderaannemer. Bedrijven die worden aangestuurd door een buitenlandse staat kunnen via inkopen en aanbestedingen een deel van de markt in handen krijgen. Dit kan later leiden tot gevaarlijke afhankelijkheden. Een organisatie is afhankelijk als een partij met een product of dienst invloed heeft op belangrijke systemen. Of als de partij toegang heeft tot gevoelige kennis, technologie of informatie. Een afhankelijkheid is risicovol als er weinig of geen andere keuzes zijn.

Veilig inkopen

Het is heel belangrijk dat aanbestedende diensten en speciale-sectorbedrijven weten wat zij moeten beschermen. En weten dat ze veilig moeten inkopen. Dat betekent inkopen met geen of zo min mogelijk risico’s voor de veiligheid van Nederland. Zorg daarom dat jij, als aanbestedende dienst, risico’s op tijd signaleert en analyseert. Dan kun je maatregelen nemen om die risico’s te beperken. Maak veilig inkopen een vast onderdeel van het inkoopproces. Maak gebruik van de hulpmiddelen en benut juridische mogelijkheden.