Wet Deregulering beoordeling Arbeidsrelaties (DBA)
Aanbestedende diensten maken regelmatig gebruik van personen, die zij voor een bepaalde duur werkzaamheden laten verrichten. Er kan dan sprake zijn van een arbeidsovereenkomst of van een inhuuropdracht. Bij de inhuur van een zzp'er (zelfstandige zonder personeel) is het voor beide partijen van belang de aard van de arbeidsrelatie vast te stellen; dit om te voorkomen dat de Belastingdienst de inhuur zal aanmerken als een arbeidsovereenkomst. Dit is geregeld in de Wet Deregulering beoordeling Arbeidsrelaties (DBA) die sinds 1 mei 2016 de Verklaring Arbeidsrelatie (VAR) vervangt.
Inhuur en arbeidsovereenkomst
Kenmerken van een arbeidsovereenkomst zijn:
- een gezagsverhouding,
- een persoonlijke verplichting om de arbeid te verrichten (niet- vervangbaarheid), en
- de verplichting om loon te betalen.
Bij inhuur ontbreekt in ieder geval één van deze kenmerken. Als dat niet zo is of als dit niet duidelijk is, kan de Belastingdienst de inhuur als arbeidsovereenkomst aanmerken. Gevolg daarvan kan zijn dat door de aanbestedende dienst (alsnog) loonheffingen moeten worden ingehouden en betaald. Daarnaast kan een gevolg zijn dat hij loon moet doorbetalen bij ziekte en vakantie. En er gelden specifieke regels bijvoorbeeld bij ontslag.
Wet Deregulering beoordeling Arbeidsrelaties (DBA)
Een aanbestedende dienst als opdrachtgever maar ook een in te huren zzp’er heeft belang bij zekerheid over de (aard van de) arbeidsrelatie die partijen met elkaar aangaan. Op basis van de wet DBA is er de mogelijkheid om vooraf deze zekerheid te hebben over de voorgenomen arbeidsrelatie en zo te weten dat er geen sprake is van loondienst. Partijen moeten hiertoe een zogenaamde door de Belastingdienst goedgekeurde modelovereenkomst gebruiken. Van belang is daarnaast dat de opgedragen werkzaamheden in overeenstemming met het bepaalde in de modelovereenkomst worden uitgevoerd. Opdrachtgevers weten dan zeker dat zij geen loonheffingen hoeven in te houden en te betalen.
Strakkere kaders in DBA
Deze nieuwe wet plaatst het inhuren van externen echter wel in strakkere kaders. De persoon, die ingehuurd wordt, moet niet als regulier personeel worden ingehuurd, maar daadwerkelijk een opdracht uitvoeren. Het is belangrijk, dat de inkoop- of inhuurvoorwaarden hierop aangepast zijn. Als u en zelfstandigen zonder personeel (zzp'ers) conform de modelovereenkomsten werken heeft u de gewenste zekerheid over de loonheffingen vooraf voor een periode van 5 jaar.
Wat moet u doen?
Als een zzp'er voor u gaat werken, moeten u en de zzp'er, of de partij die als bemiddelaar voor de zzp’er optreedt, bepalen of er sprake is van loondienst (een arbeidsovereenkomst) of van een inhuuropdracht. In veel gevallen is het duidelijk dat een zzp'er niet in loondienst is. Denk aan een schilder die steeds voor verschillende opdrachtgevers werkt. In die gevallen hoeft u geen modelovereenkomst te gebruiken. Maar twijfelt u en wilt u de zekerheid dat er geen sprake is van loondienst, dan kunt u een modelovereenkomst gebruiken. Dat kan overigens betekenen dat u uw werkwijze moet aanpassen. Die werkwijze ligt voor beide partijen expliciet vast in de overeenkomst.
Afwijken van werkwijze
Daarvan afwijken betekent dat u mogelijk alsnog loonheffingen moet betalen. Uiteindelijk bepaalt de Belastingdienst of er sprake is van een arbeidsovereenkomst en kijkt daarbij naar de werkelijke uitvoering en omstandigheden.
Stappenplan modelovereenkomst
Bij twijfel kunt u dus een modelovereenkomst gebruiken. Gebruik dan het volgende stappenplan van de Belastingdienst:
- Zoek een modelovereenkomst die past bij de manier waarop u samen wilt werken. In de toelichting bij elke modelovereenkomst leest u voor welke situatie de overeenkomst is bedoeld.
- Pas de modelovereenkomst zo nodig aan. De door de Belastingdienst geel gemarkeerde delen/artikelen mag u niet veranderen. De andere artikelen kunt u dus wel veranderen, maar alleen zo lang ze niet in strijd raken met de gemarkeerde artikelen. U hoeft de aangepaste modelovereenkomst niet door de Belastingdienst te laten beoordelen.
- Leg vast volgens welke modelovereenkomst u gaat werken. Stuur bijvoorbeeld de modelovereenkomst als bijlage mee in uw aanbestedingsdocument. Of verwijs naar het kenmerknummer van de modelovereenkomst.
- Werk volgens de afspraken in de gekozen modelovereenkomst. Een incidentele afwijking van de geel gemarkeerde bepalingen leidt niet meteen tot loondienst.
Ook kunt u zelf een overeenkomst opstellen en die voorleggen aan de Belastingdienst. Een modelovereenkomst is overigens niet nodig indien een aanbestedende dienst een zzp-er inhuurt via een intermediair. In dit geval sluit de aanbestedende dienst namelijk zelf geen overeenkomst met de zzp-er maar de intermediair.
Criteria loondienst/fictieve dienstbetrekking
Als u een modelovereenkomst gebruikt maar in de praktijk niet werkt volgens de (geel gemarkeerde) bepalingen van die overeenkomst, kan er toch sprake zijn van loondienst. De feitelijke situatie is bepalend en niet de juridische constellatie. Indien u in de modelovereenkomst heeft aangeven dat geen sprake is van werkgeversgezag, geen persoonlijke arbeid wordt verricht en dat de inhuurkracht zich kan laten vervangen, dan zal dit ook feitelijk het geval moeten zijn. Van belang hierin is of de inhuurkracht daadwerkelijk zonder toezicht van de aanbestedende dienst de opdracht kan verrichten, opdrachten voor andere opdrachtgevers mag uitvoeren, zich kan laten vervangen en of hij een resultaatsverplichting heeft.
Ook kan de arbeidsrelatie door het soort werk een fictieve dienstbetrekking zijn. Hiervan kan sprake zijn voor een aantal nader aangeduide groepen zoals tussenpersonen; artiesten, meewerkende kinderen; gelijkgestelden, thuiswerkers; leerlingen en stagairs.
Voor de groep gelijkgestelden geldt dat een aanbestedende dienst en een inhuurkracht in een modelovereenkomst kunnen uitsluiten dat in hun onderlinge verhouding sprake is van een fictieve dienstbetrekking.
Is er sprake van loondienst of een fictieve dienstbetrekking in plaats van een inhuuropdracht, dan krijgt u een naheffingsaanslag. En mogelijk krijgt u een boete. De loonbelasting/premie volksverzekeringen die u moet betalen, kunt u verhalen op de zzp'er. Voor de zzp'er betekent dit het volgende:
- De zzp'er kan het bedrag dat zijn opdrachtgever/werkgever verhaalt, verrekenen met zijn aangifte inkomstenbelasting.
- De zzp'er kan de ondernemersaftrek - bijvoorbeeld de zelfstandigenaftrek en de startersaftrek - kwijtraken.
- De zzp'er is alsnog met terugwerkende kracht voor de duur van de opdracht verzekerd voor de werknemersverzekeringen (WW, ZW, WIA). Bij werkloosheid, ziekte of arbeidsongeschiktheid kan hij een uitkering aanvragen.
Werking in de praktijk
Met de Wet DBA is geprobeerd duidelijkheid te scheppen over de vraag wanneer er sprake is van een dienstbetrekking. In plaats van duidelijkheid leverde de wet juist veel onrust onder zzp'ers en opdrachtgevers op. Inmiddels is duidelijk geworden dat de Wet DBA niet goed genoeg werkt; daarom is de handhaving opgeschort. Intussen is een 'Pilot Webmodule Beoordeling Arbeidsrelatie' van start gegaan, die aan aanbestedende diensten meer inzicht moet geven over of van een inhuuropdracht sprake is.
Kijk voor meer informatie over de Wet DBA op rijksoverheid.nl.