Nationaal plan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen 2021-2025

Nationaal Plan MVI downloaden

Opdracht geven met ambitie, inkopen met Impact

Nederlandse overheden hebben samen een enorme koopkracht van ruim 85 miljard euro. Door met inkoop te sturen op maatschappelijke doelen kunt u een grote impact maken op de markt.

De vraag vanuit de overheid (en andere inkopende partijen) naar duurzame, sociale en innovatieve producten en diensten motiveert marktpartijen om aanbod te verduurzamen en te innoveren. Het MKB speelt hierbij een belangrijke rol als grote werkgever en innovator.

Om deze belangrijke missie te ondersteunen heeft het Rijk daarom op 22 januari 2021 het Nationaal Plan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI) 2021-2025 gepresenteerd. Het plan heeft de passende titel: Opdrachtgeven met ambitie, inkopen met impact.

6 doelen verenigd

Het Nationaal Plan MVI 2021 – 2025 heeft 6 maatschappelijke doelen die aansluiten op de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties. Namelijk het:

• tegengaan van klimaatverandering
• stimuleren van een circulaire economie 
• tegengaan van milieuverontreiniging en voedselverspilling 
• stimuleren van een divers en inclusief bedrijfsleven 
• stimuleren van arbeidsparticipatie van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt (Social return).
• Stimuleren van ketenverantwoordelijkheid

Deze doelen hebben betrekking op de onderstaande thema’s:

Opdrachtgeverschap

Maatschappelijk verantwoord inkopen begint bij de opdrachtgevers. Daarom spreken we tegenwoordig niet van MVI maar MVOI. De ‘O’ van (intern) ‘opdrachtgeven’ komt voor de ‘I’ van inkopen. Om ook de opdrachtgevers actief te betrekken bij het nationaal plan heeft het Rijk de opdrachtgever toegevoegd aan de titel: Opdracht geven met ambitie, inkopen met Impact.

Kijk voor meer informatie over dit onderwerp de pagina Van MVI naar MVOI.

Nationaal Plan in hoofdlijnen

De aanpak 2021-2025 bestaat uit 4 hoofdlijnen met daaronder 7 actielijnen. Hieronder zijn deze hoofdlijnen samengevat.

Brede borging van MVI in de organisatie

De verantwoordelijkheid voor het halen van maatschappelijke doelen met inkoop moet verplaatst worden van de inkopers naar de opdrachtgevers. Deze doelen moeten een structurele plek krijgen in het dagelijks beleid van overheden.
Dit kan bereikt worden door:

• meer kennisdeling
• een organisatiecultuur waarin bijdragen aan transities belangrijk is
• heldere KPI’s en vastgestelde maatschappelijke inkoopdoelen
•  toevoegen van MVI aan de standaardprocedures, inclusief evaluatie en verantwoording

Strategische inzet op sectoren

Om meer effect te hebben met MVI is een strategische focus op sectoren nodig. Het gaat dan om die productcategorieën waar overheidsinkoop écht het verschil kan maken. Bijvoorbeeld omdat er grote kansen voor verbetering liggen, er grote uitstraling van uitgaat, er grote risico’s zitten in de waardeketen, de overheid er zelf een grote speler is en/of het aansluit op belangrijke beleidsthema’s.

Minder vrijblijvendheid

Om via de overheidsvraag de markt te veranderen is kracht en consistentie nodig. Door MVI minder vrijblijvend te maken nemen kracht en consistentie toe. Het manifest MVOI kan hierbij helpen. Ondertekenaars van het manifest spreken af maatschappelijk verantwoord inkopen als standaard te gebruiken bij het bereiken van beleidsdoelen.

Integrale aanpak van MVI

In een ideale situatie komen bij inkoop alle thema’s bij elkaar in één afweging. Op basis van beleidsambities en mogelijkheden bepalen de opdrachtgever en de inkoper samen welke thema’s belangrijk zijn. Soms ondersteunen deze thema’s elkaar en soms botsen de thema’s. Om hier effectief mee om te gaan is het belangrijk dat het MVI-beleid door hele organisatie ondersteund wordt. Als het nodig is worden er instrumenten ontwikkeld om een integrale afweging tussen de verschillende MVI-thema’s te aan te moedigen.

Uitvoering

De 4 hoofdlijnen zijn vertaald naar 7 actielijnen. Samen vormen deze lijnen een pakket van concrete acties die elkaar ondersteunen en versterken. De focus ligt hierbij op de bestuurlijke afspraken.
PIANOo speelt een rol in de uitwerking en uitvoering van het nationaal plan MVI. Dit doen wij door kennisdeling van online dossiers, bijeenkomsten en projecten waarbij impact maken centraal staat.

Uitvoering in beeld

Grafische weergave van de 4 hoofdlijnen en 7 actielijnen
Klik op de afbeelding voor grote weergave.

Aansluiting op andere programma’s

Het nationaal plan raakt aan het programma Beter Aanbesteden van het ministerie van Economische Zaken. Beter Aanbesteden zet in op het professionaliseren van de aanbestedingspraktijk bij overheden. De verbinding tussen de programma’s is belangrijk. Een professionele inkooppraktijk is natuurlijk één van de voorwaarden om maatschappelijk verantwoord te kunnen inkopen.

Ook ondersteunt het Nationaal plan de uitvoering van de Rijksinkoopstrategie Inkopen met Impact, met instrumenten als de MVI-criteriatool en de MVI-zelfevaluatietool.

Samen naar een duurzame samenleving

Het MVI-beleid is voor een groot deel gestoeld op bestuurlijke afspraken en op breed gedeelde maatschappelijke doelen. De maatschappelijke doelen die via MVI worden nagestreefd, zijn in veel gevallen vastgelegd in onder meer het Klimaatakkoord, de Sustainable Development Goals (SDG’s), het Uitvoeringsprogramma circulaire economie, het IMVO-beleid, de Banenafspraak, het Grondstoffenakkoord, de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen, het door verschillende overheidsinstanties ondertekende Charter Diversiteit en in de inkoopstrategie van de Rijksoverheid en veel andere overheden.

Bepaalde onderdelen van het MVI beleid hebben een juridische basis. Er zijn meerdere Europese richtlijnen die geïmplementeerd zijn in de Aanbestedingswet 2012. In augustus 2021 trad daarnaast de Richtlijn bevordering van schone en energiezuinige wegvoertuigen (Clean Vehicles Directive, 2019/1161/EG) in werking. Deze richtlijn beoogt de aanbesteding van vervoer en transport door overheden te verduurzamen. Ook in het kader van de EU-Green Deal doet de Commissie voorstellen voor verplichte criteria en doelen voor sustainable procurement. Andere belangrijke kaders zijn de Omgevingswet en de Participatiewet.