Nationale procedures

Opdrachten boven en onder de drempel

• Is de geraamde waarde van de opdracht minder dan het drempelbedrag? Dan hoef je niet Europees aan te besteden en kun je deze nationale procedure volgen.
• Is de geraamde waarde van de opdracht evenveel of meer dan het drempelbedrag? Dan moet je Europees aanbesteden en een Europese procedure volgen.

In de wet zijn de beginselen en uitgangspunten bij (Europese) procedures met voorafgaande aankondiging en bij meervoudig en enkelvoudig onderhandse procedures opgenomen. Zo ben je als aanbestedende dienst gehouden op objectieve gronden te kiezen welke type aanbestedingsprocedure je toepast en welke ondernemers je toelaat tot de procedure. Ook als je kiest voor een enkelvoudig of meervoudig onderhandse procedure, moet je die keuze op verzoek van een ondernemer schriftelijk kunnen motiveren.

Verder zijn administratieve voorschriften bij aanbestedingen opgenomen zoals voorschriften voor het elektronische systeem van aanbesteden (TenderNed) en het beperken van administratieve lasten. Het gebruik van het Aanbestedingsreglement Werken 2016 (ARW 2016) is verplicht gesteld voor het aanbesteden van werken onder de Europese drempelbedragen.

Als je niet verplicht bent een Europese procedure toe te passen, kun je een nationale procedure met voorafgaande bekendmaking of een (meervoudige) onderhandse procedure volgen. De inkooprichtlijnen van je organisatie beschrijven wanneer (onder welke grensbedragen) je van welke procedure gebruik kunt maken. Je dient in deze richtlijnen rekening te houden met hetgeen over de keuze bepaald is in de Gids Proportionaliteit. Een onderhandse procedure wordt ook wel onderhands gunnen genoemd.

Nationale procedures:

• Enkelvoudige onderhandse procedure
• Meervoudige onderhandse procedure
• Nationale openbare procedure
• Nationale niet-openbare procedure

Bij een onderhandse procedure of een procedure met aankondiging op nationaal niveau kun je kortere termijnen hanteren dan de verplichte Europese minimumtermijnen. De termijnen moeten wel redelijk zijn. Wat redelijk is, hangt af van de bijzondere kenmerken van de opdracht. De complexiteit van de opdracht bepaalt hoeveel tijd een inschrijver nodig heeft om een inschrijving te doen. De Europese minimumtermijnen gelden in ieder geval als redelijk.

Bij een onderhandse procedure kondig je niets aan. Als je als aanbestedende dienst vrijwillig de keuze maakt om een nationale opdracht vooraf aan te kondigen, is volgens de Aanbestedingswet (voor)aankondiging via TenderNed verplicht.

Enkelvoudige onderhandse procedure

Je vraagt één aanbieder een offerte in te dienen. Na eventueel onderhandelen, plaats je de opdracht. Deze procedure komt voor bij opdrachten onder de EU-drempel. De inkooprichtlijnen van je organisatie beschrijven wanneer (onder welke grensbedragen) je van deze procedure gebruik kunt maken. Je dient in deze richtlijnen rekening te houden met hetgeen over de keuze bepaald is in de Gids Proportionaliteit. Op basis van de Gids Proportionaliteit kan onder de EU-drempel niet altijd enkelvoudig worden gegund. Voor het Rijk zijn de grensbedragen vastgelegd in de criculaire grensbedragen. 

Voordelen:

• korte procedure;
• lage procedurekosten;
• onderhandelen is mogelijk;
• eigen ervaringen met leverancier kunnen worden betrokken,
• onderlinge vertrouwensrelatie speelt vaak een grote rol;
• veel vrijheid bij het inrichten van de procedure;
• soepele omgang opdrachtgever-opdrachtnemer, bijvoorbeeld bij meerwerk of aanpassing van opdracht;
  Als meerwerk niet voorzien is in de oorspronkelijke overeenkomst, kan sprake zijn van een nieuwe overeenkomst. Let op dat bij onvoorzien meerwerk de drempels in de inkooprichtlijnen en/of de Europese drempels niet worden overschreden;
• de opdrachtnemer heeft een reputatie hoog te houden. Hij zal goede kwaliteit willen leveren om te voorkomen dat je de opdracht in het vervolg bij een andere leverancier of in concurrentie zult plaatsen.

Nadelen:

• geen concurrentie, daardoor krijg je niet altijd de beste prijs-kwaliteit verhouding;
• vereist goed inzicht in de markt;
• risico van belangenverstrengeling bij te innige band met één leverancier;
• procedure is niet transparant, maar subjectief.

Meervoudige onderhandse procedure

Je vraagt een aantal inschrijvers een offerte in te dienen. Je dient deze inschrijvers op objectieve gronden uit te kiezen. Daarna gun je de opdracht aan de aanbieder die de economisch meest voordelige inschrijving doet. Er bestaat in principe geen ruimte tot onderhandelen. Deze procedure is toegestaan voor opdrachten onder de EU-drempel . De inkooprichtlijnen van je organisatie beschrijven wanneer (onder welke grensbedragen) je van deze procedure gebruik kunt maken. Je dient bij het opstellen van deze richtlijnen rekening te houden met hetgeen over de keuze bepaald is in de Gids Proportionaliteit (en in het geval van werken tevens het ARW 2016). 

Voordelen:

• korte procedure;
• lage procedurekosten;
• eigen ervaringen met de leverancier kunnen betrokken worden bij de keuze van de uit te nodigen aanbieders;
• veel vrijheid bij het inrichten van de procedure;
• soepele omgang opdrachtgever-opdrachtnemer, bijvoorbeeld bij meerwerk of aanpassing van opdracht. Let wel, de rechtmatigheid van de procedure mag niet in het geding komen. Als meerwerk niet voorzien is in de oorspronkelijke overeenkomst, is feitelijk sprake van een nieuwe overeenkomst. Let op dat bij onvoorzien meerwerk de drempels in de inkooprichtlijnen en/of de Europese drempels niet worden overschreden;
• de opdrachtnemer heeft een reputatie hoog te houden.

Nadelen:

• moeilijk om objectieve gronden op te stellen voor de keuze van de inschrijvers; 
• slechts een klein deel van de markt wordt benaderd. Door beperkte concurrentie krijg je niet altijd de beste prijs-kwaliteit verhouding;
• vereist goed inzicht in de markt. Door bijvoorbeeld vooraf een belangstellingregistratie te houden, kan dit inzicht worden verkregen;
• risico van belangenverstrengeling bij te innige band met enkele leveranciers;
• weinig transparant;
• onderhandelen met een partij is formeel niet mogelijk.

Nationale openbare en nationale niet-openbare procedure

Bij grotere opdrachten onder de Europese drempelbedragen, kun je ervoor kiezen de hele nationale markt te benaderen door de opdracht vooraf aan te kondigen. De opdracht kun je gunnen via een nationale openbare of niet-openbare procedure. De inkooprichtlijnen van een organisatie bepalen soms dat de opdrachten boven bepaalde grensbedragen vooraf moeten worden aangekondigd. Zo wordt invulling geven aan het transparantiebeginsel.

Vrijwillige aankondiging van een opdracht vindt in ieder geval via TenderNed plaats. Aanvullend kun je deze ook publiceren in vak- en dagbladen of op je eigen website. 

Als je bij een nationale aanbesteding kiest voor een variant van een Europese procedure, kun je kortere termijnen hanteren dan voorgeschreven in de Europese regelgeving. Afwijkingen van de EU-procedure moet je duidelijk aangeven in je aankondiging. Daarbij kun je verwijzen naar andere reglementen (bijvoorbeeld het ARW 2016). 

Lees voor de voor –en nadelen van openbare en niet-openbare procedures verder op de pagina Europese openbare en niet-openbare procedures.

Circulaire grensbedragen Rijk

De Rijksoverheid heeft in november 2024 een nieuwe Circulaire grensbedragen voor opdrachten onder de Europese drempelwaarde vastgesteld. Deze circulaire bepaalt op basis van de waarde van de opdracht welke onderdrempelige procedure de Rijksoverheid toepast.

Vrijwillige transparantie bij gunning

Stel, je hebt gekozen een nationale procedure toe te passen, maar je twijfelt of je de opdracht had moeten aanbesteden volgens de regels voor opdrachten boven de Europese drempels, zoals beschreven in de Aanbestedingswet 2012. In dat geval kun je voor het sluiten van de (raam)overeenkomst je voornemen tot gunnen vrijwillig bekendmaken, waardoor belanghebbenden zich hiertegen kunnen verzetten.

Je doet dit door het voornemen tot het sluiten van de (raam)overeenkomst via TenderNed in het Publicatieblad van de Europese Commissie te publiceren en minimaal 20 kalenderdagen te wachten met het sluiten van de (raam)overeenkomst. Als binnen deze termijn geen procedure voor de rechter aanhangig wordt gemaakt, kan de overeenkomst niet meer worden vernietigd overeenkomstig afdeling 4.3.1. van de Aanbestedingswet 2012.

Meer informatie: Rechtsbescherming