Instrument voor Internationale Overheidsopdrachten

IIO in het kort

Onderwerp: Verordening Instrument voor Internationale Overheidsopdrachten 
Waarom: verbeteren toegang Europese ondernemingen tot aanbestedingen in derde landen
Hoe: uitsluiting of scoreaanpassing bij Europese aanbestedingen
Drempelbedrag: 5 miljoen euro (diensten en leveringen) of 15 miljoen euro (werken en concessies)
Wie: aanbestedende diensten en speciale-sectorbedrijven 
Start: 29 augustus 2022
Toelichting: Handreiking Toepassing IIO en Verordening buitenlandse subsidies

Op deze pagina:
Doel IIO 
Melding en onderzoek
Reikwijdte IIO
Scope IIO-maatregelen
Soorten IIO-maatregelen
Vaststellen oorsprong ondernemer
Onderaanneming
Uitgezonderde landen
Uitgezonderde opdrachten
Gevolgen voor aanbestedende diensten
Gevolgen voor ondernemingen

Doel IIO

De Europese markt voor overheidsopdrachten staat in beginsel open voor inschrijvers uit derde landen. Andersom is dit niet altijd het geval. Het gebeurt soms dat derde landen de markttoegang van Europese ondernemingen die willen deelnemen aan aanbestedingen in deze derde landen beperken (restricties). De Europese Commissie (hierna: Commissie) kan hierop het IIO inzetten. Via het IIO kan de Commissie aanbestedende diensten en speciale-sectorbedrijven (hierna: aanbestedende diensten) in de EU verplichten om ondernemingen uit deze landen te weren. Dit kan in de vorm van een verplichte scoreaanpassing of een verplichting tot uitsluiting.

Derde landen zijn alle landen die geen EU-lidstaat zijn, geen lid zijn van de Government Procurement Agreement (GPA) of geen handelsakkoord hebben met de EU.

Melding en onderzoek 

Als Europese ondernemingen in derde landen te maken krijgen met restricties dan kan dit worden gemeld bij de Europese Commissie. Hierna:

• kan de Commissie besluiten een onderzoek in te stellen. De duur van deze onderzoeksfase is maximaal 9 maanden en kan één keer worden verlengd met 5 maanden.
• gaat de Commissie in gesprek met het betreffende derde land over het opheffen van deze restricties. 
• kan de Commissie wanneer dit gesprek niet tot een oplossing leidt, maatregelen opleggen die de markttoegang van ondernemingen uit het betreffende land tot de Europese markt van overheidsopdrachten beperken. Dit gebeurt via een uitvoeringsverordening. 
• kan de Commissie de maatregelen intrekken of schorsen, zodra een derde land de eigen restricties opheft.

De Commissie kan op eigen initiatief of na ontvangst van een gemotiveerde klacht een onderzoek instellen. Een klacht kan worden ingediend via een online klachtenformulier. De start van het onderzoek wordt via het Publicatieblad van de Europese Unie bekend gemaakt. Via de tool Acces2Markets kunnen aanbestedende diensten en ondernemingen controleren of een IIO maatregel van kracht is. 

Reikwijdte IIO 

Onder de reikwijdte van het IIO vallen opdrachten met een geraamde waarde hoger dan of gelijk aan de IIO-drempelwaarde. Dit zijn: 

• werken en concessies met een geraamde waarde van tenminste 15 miljoen euro excl. BTW 
• leveringen en diensten met een geraamde waarde van tenminste 5 miljoen euro excl. BTW. 

Valt de opdracht onder de IIO, dan ga je als aanbestedende dienst na of er IIO-maatregelen van toepassing zijn op de aanbesteding. Dit kun je controleren via de tool Acces2Markets. Als een IIO-maatregel van kracht is op een gegadigde of inschrijver, dan is in de IIO-maatregel uitgelegd hoe moet worden gehandeld (uitsluiting of scoreaanpassing). 

Scope IIO-maatregelen

Een maatregel kan van toepassing zijn:

• op een derde land in zijn geheel
• enkel op specifieke sectoren of categorieën van goederen, diensten (CPV-codes) en/of concessies.

Ook zijn er regels over het in onderaanneming uitbesteden aan ondernemers uit een derde land waar een IIO-maatregel tegen geldt. In de handreiking is meer informatie over onderaanneming opgenomen. Aangekondigde IIO-maatregelen gelden voor nieuwe opdrachten die worden aangekondigd na de inwerkingtreding van deze maatregel.

Soorten IIO-maatregelen

De Commissie kan 2 soorten maatregelen opleggen:

• een scoreaanpassing voor inschrijvingen die zijn ingediend door ondernemers afkomstig uit het derde land,
• verplichte uitsluiting van inschrijvingen van ondernemers afkomstig uit het derde land.

Bij scoreaanpassing wordt de inschrijfprijs (fictief) verhoogd, zodat een inschrijver op het onderdeel prijs minder goed scoort. Dit verkleint de kans tot het winnen van de aanbesteding. In de handreiking zijn (reken)voorbeelden opgenomen van scoreaanpassing.

Vaststellen oorsprong ondernemer

Om IIO-maatregelen goed toe te passen moet je vaststellen uit welk land de inschrijvers afkomstig zijn. Als een inschrijver afkomstig is uit een derde land waartegen een IIO-maatregel geldt, dan voer je de IIO-maatregel (scoreaanpassing of uitsluiting) uit. De handreiking licht toe welke regels gelden bij combinatievorming en voor inschrijvers die onderdeel vormen van een groepsentiteit. 

Land van oorsprong bepalen

Voor natuurlijke personen is het land van oorsprong:

• het land waarvan de persoon onderdaan is of waar die persoon een permanent verblijfsrecht heeft. 

Voor rechtspersonen is het land van oorsprong:

• het land van oprichting of waar de rechtspersoon is georganiseerd en waar de rechtspersoon substantiële zakelijke activiteiten verricht. 

Als een rechtspersoon geen substantiële zakelijke activiteiten verricht in het land van oprichting, dan kijk je naar de oorsprong van de natuurlijke persoon of personen die een overheersende invloed op de betrokken rechtspersoon hebben. De handreiking licht toe wanneer sprake is van een overheersende invloed.

Wanneer een inschrijver de vaststelling van zijn oorsprong onmogelijk maakt door zonder redelijke uitleg de gevraagde informatie niet te geven, dan sluit je die inschrijver uit van deelname aan de aanbestedingsprocedure.

Onderaanneming

De IIO-verordening legt ook verplichtingen op aan de winnende inschrijver tijdens de uitvoering van de opdracht. Het is niet toegestaan om meer dan 50% van de totale waarde van de opdracht of 50% van de levering van goederen uit te besteden aan ondernemers afkomstig uit derde landen waarvoor een IIO-maatregel geldt. Aanbestedende diensten moeten dit controleren door uiterlijk bij voltooiing van de opdracht bewijs op te vragen bij de winnende inschrijver. Als de regels over onderaanneming niet worden nageleefd, is de aanbestedende dienst verplicht om een evenredige boete op te leggen. Deze boete varieert tussen 10% en 30% van de totale waarde van de opdracht.

Uitgezonderde landen

Sommige landen zijn in beginsel uitgezonderd van het IIO. Dit betreffen de minst ontwikkelde landen. Een overzicht van deze landen is opgenomen in bijlage IV van Verordening nr. 978/2012. De Commissie opent geen onderzoek naar deze landen, behalve als er bewijs is dat zij betrokken zijn bij het ontwijken van een IIO-maatregel die aan een ander land is opgelegd.

Uitgezonderde opdrachten 

Aanbestedende diensten zijn verplicht om IIO-maatregelen toe te passen, behalve als in een aanbestedingsprocedure:

• alleen inschrijvingen zijn ontvangen van ondernemingen die van oorsprong uit een derde land komen waarvoor een IIO-maatregel geldt,
• het besluit om een IIO-maatregel niet toe te passen is gerechtvaardigd op basis van dwingende redenen van algemeen belang, zoals volksgezondheid of de bescherming van het milieu.

Maak je gebruik van deze uitzonderingen, dan moet je dit uiterlijk 30 dagen na de gunning van de opdracht melden aan de Commissie. De handreiking geeft meer informatie over hoe deze melding moet worden gedaan.

Gevolgen voor aanbestedende diensten

Bij aanbestedingen boven de IIO-drempelwaarden geldt het volgende:

• In de aanbestedingsdocumenten verwijs je naar de IIO-verordening, de verplichtingen van de opdrachtnemer tijdens de uitvoering van de opdracht en de relevante IIO-maatregelen.
• Bij inschrijving controleer je de oorsprong van de inschrijvers.
• Als inschrijvers zonder redelijke uitleg geen informatie verschaffen over hun oorsprong, dan sluit je de inschrijver uit.
• Als een inschrijving afkomstig is van een inschrijver die afkomstig is uit een land met een IIO-maatregel dan pas je de maatregel toe.
• Uiterlijk bij voltooiing van de opdracht vraag je de opdrachtnemer om bewijs dat aan de regels voor onderaanneming en goederen uit derde landen met een IIO-maatregel is voldaan.
• Als de opdrachtnemer handelt in strijd met deze verplichtingen dan bepaal je wat een evenredige boete is (tussen de 10-30% van de totale waarde van de opdracht) en leg je de boete op.
• Als je gebruik maakt van een uitzondering en een IIO-maatregel niet toepast dan meld je dit uiterlijk 30 dagen na gunning van de opdracht bij de Commissie.

Gevolgen voor ondernemingen

Voor ondernemingen geldt het volgende:

• Let op bij het vormen van combinaties en samenwerkingsverbanden of een onderneming afkomstig is uit een derde land met een IIO-maatregel en wat de gevolgen hiervan zijn.
• Tijdens de aanbestedingsprocedure zal de aanbestedende dienst navraag doen naar de oorsprong van alle inschrijvers en mogelijk bewijs opvragen. Niet (tijdig) aanleveren van het bewijs kan leiden tot uitsluiting.
• Tijdens de uitvoering van de opdracht gelden regels voor onderaanneming en het gebruik van goederen uit derde landen met een IIO-maatregel.
• Uiterlijk bij voltooiing van de opdracht vraagt de aanbestedende dienst bewijs op dat aan de regels voor onderaanneming en goederen uit landen met een IIO-maatregel is voldaan.
• Als niet is voldaan aan de verplichtingen voor onderaanneming en goederen uit landen met een IIO-maatregel dan kan de aanbestedende dienst een boete van 10-30% van de opdrachtwaarde opleggen.