Achtergrondinformatie innovatie

Zijn er nog geen bewezen innovatieve producten of diensten beschikbaar? Dan kunt u de ontwikkeling ervan, of het onderzoek hiernaar laten uitvoeren door dit in te kopen. Ook kunt u ondernemers de ruimte bieden om op eigen initiatief innovatieve oplossingen te ontwikkelen. Het inkopen van de oplossing doet u dan in een later stadium, na een geslaagd ontwikkeltraject.

Wat levert innovatiegericht inkopen op?

Het inkopen van innovatieve oplossingen door u als publieke opdrachtgever levert op meerdere vlakken winst op. Belangrijke winstpunten zijn dat het u in staat stelt om bestaande taken sneller, goedkoper en duurzamer uit te voeren. Bovendien kunt u door innovatiegericht in te kopen, invulling geven aan nieuwe taken die vragen om nieuwe oplossingen. Kijk voor toepassingen die nu al plaatsvinden op Praktijkvoorbeelden innovatiegericht inkopen.

Behalve voor u als publieke organisatie, heeft ook het bedrijfsleven en de maatschappij als geheel belang bij innovatiegericht inkopen. Innovatie zorgt er voor dat voor maatschappelijke opgaven nieuwe oplossingen komen. Denk bijvoorbeeld aan vraagstond rond de klimaat- en energietransitie, het efficiënter gebruik van grondstoffen, vergrijzing en sociaal isolement.

Waarom innovatiegericht inkopen?

Innovatiegericht inkopen is geen doel op zich, maar een middel. Het vertrekpunt om innovatiegericht in te kopen is vaak een knelpunt, vraagstuk of probleem waarvoor nog geen oplossing bekend is. Los daarvan biedt innovatie ook voordelen. Zo verhoogt het de effectiviteit en efficiëntie van uw publieke dienstverlening. U bespaart kosten (ook op de kortere termijn) en innovatiegerichte inkoop leidt tot grotere tevredenheid bij gebruikers en medewerkers. Daarnaast krijgt u vaak toegang tot financiering uit fondsen die gekoppeld zijn aan innovatie. Een overzicht van redenen om innovatiegericht in te kopen vindt u op Voordelen van innovatiegericht inkopen.

Verschil innovatiegericht en regulier inkopen

Het grote verschil tussen een regulier inkoopproces en innovatiegerichte inkoop zit hem vooral in de wijze waarop u uw vraag aan ondernemers in de markt stelt. Bij reguliere inkoop zijn er snel uitgewerkte gedetailleerde specificaties waaraan een werk, product of dienst moet voldoen. Bij innovatiegerichte inkoop daarentegen, is deze veel ruimer en bestaat deze vooral uit een schets van het waarvoor bestaande oplossingen niet voldoen. Het is daarom van groot belang dat in een vroeg stadium getoetst wordt welke eisen, wettelijke regels en protocollen een innovatieve oplossing in de weg kunnen staan, en welke daarom mogelijk aangepast moeten worden.

Verschil innovatiegericht en innovatief inkopen

Innovatiegericht inkopen is niet hetzelfde als innovatief inkopen. Bij innovatiegericht inkopen staat het resultaat voorop: er wordt een innovatieve oplossing ingekocht. Bij innovatief inkopen gaat het om het innovatief inrichten van het inkoopproces. Wel gaat innovatiegericht inkopen vaak samen met een innovatief inkoopproces.

Rolverdeling bij innovatiegericht inkopen

Met innovatieve oplossingen kunnen publieke taken efficiënter en effectiever worden uitgevoerd. Om met behulp van een innovatieproces tot deze oplossingen te komen, is samenwerking nodig tussen meerdere mensen, vanuit hun eigen expertise. Samen creëren ze een omgeving waarbinnen vernieuwing mogelijk is. Ook intensieve samenwerking met ondernemers en eindgebruikers is essentieel. Net als het omarmen en faciliteren van experimenten en het accepteren van risico’s. Bij elke organisatie en bij elk vraagstuk in het innovatieproces kunnen andere mensen betrokken zijn in verschillende rollen.

Welke organisatie zet de eerste stap

Investeren in innovatie brengt vaak extra kosten en risico’s met zich mee. De maatschappelijke opbrengst van een innovatie komt daarentegen ook toe aan alle andere organisaties die vergelijkbare oplossingen nodig hebben. Hierdoor kan een neiging ontstaan om af te wachten met het uitvragen van innovaties tot een andere organisatie de eerste stap zet. En dat remt vernieuwing af. Hoe kunt u handiger omgaan met dit zogenoemde ‘free rider’ gedrag?

Mogelijke risico op staatssteun

In bijzondere gevallen loopt u het risico onrechtmatige staatssteun te verlenen aan een ondernemer die voor u een innovatie ontwikkelt. Dit is onwenselijke situatie. Een ondernemer kan namelijk door een besluit van de Europese Commissie worden gevorderd een vergoeding terug te betalen. Het staatssteunkader voor onderzoek, ontwikkeling en innovatie (O&O&I) geeft u handvatten wanneer u welk risico loopt. Een afwegingskader helpt u om het risico in te schatten en geeft aan hoe u er vervolgens mee om kunt gaan.

Ethische uitdagingen

Bij de ontwikkeling en toepassing van innovatieve oplossingen spelen allerlei ethische vragen. Deze vragen komt u al snel tegen bij de ontwikkeling en toepassing van digitale innovaties. Als publieke opdrachtgever is het deel van uw taak hier verantwoord mee om te gaan. Door de bepaalde principes te hanteren bij zowel de ontwikkeling als de hierop volgende afname, kunt u borgen dat u op een ethisch verantwoorde manier experimenteert en innoveert met digitale technologieën.

Europese samenwerking 

Binnen Europa wordt samengewerkt op het gebied van innovatiegericht inkopen. Zo is de Europese Agenda Stad een partnerschap dat de levenskwaliteit in stedelijke gebieden wil verbeteren. Procure2Innovate is een netwerk voor Europese expertisecentra op het gebied van innovatiegericht inkopen.

Werkgroep Innovatiegericht Inkopen

De werkgroep Innovatiegericht Inkopen bestaat uit koplopers en wetenschappers op het gebied van innovatiegericht inkopen. Enerzijds inspireren en stimuleren zij andere organisaties om meer innovatiegericht in te kopen. Anderzijds vormt de werkgroep een klankbord voor beleidsministeries bij het maken van beleid voor innovatiegericht inkopen. De werkgroep is geïnspireerd door Mariana Mazucato, die stelt dat de publieke sector een belangrijke aanjager is voor innovatie bij het versnellen van transities.

Community of Practice - digitale innovaties

Zijn er vraagstukken binnen jouw organisatie of maatschappelijke uitdagingen waarvoor nieuwe oplossingen nodig zijn en digitale technologie een rol speelt bij de oplossing? Wil je inzicht in hoe je digitale innovatie kunt afnemen en welke randvoorwaarden van belang zijn? Ga met andere overheden en experts in gesprek om verder te komen met het opzetten van projecten om digitale innovaties in te kopen. U kunt zich alvast aanmelden voor de Community of Practice (CoP) Digitale Innovaties die na de zomer van 2022 begint.