Rechtbank houdt beslissing over nieuw systeem Nationale Politie aan (week 30)

Noot redactie: Deze uitspraak is van 18 december 2024 en op 21 juli 2025 gepubliceerd. Het eindvonnis in deze zaak is op 18 juli 2025 gepubliceerd.

Feiten en omstandigheden

DNP (De Nationale Politie) maakt bij onderzoeken gebruik van Open Source Intelligence (OSINT). Daarbij gaat het om het verzamelen en analyseren van data en informatie uit open en publiek beschikbare bronnen. Sinds 2004 maakte DNP voor OSINT-onderzoeken onder meer gebruik van een in eigen beheer ontwikkeld en onderhouden oplossing: internet Research Network (iRN). Sinds de ingebruikname van iRN hebben zich maatschappelijke en technologische veranderingen voorgedaan. Duidelijk werd dat aan iRN een aantal tekortkomingen kleefde. Daarom kwam bij DNP in de loop der jaren de wens op om iRN te ontwikkelen dan wel te vervangen. Bij de verwerving van het systeem heeft geen Europese aanbestedingsprocedure plaatsgevonden. In plaats daarvan heeft DNP aan de hand van een aantal stappen de mogelijke leveranciers van het systeem in beeld gebracht en daaruit een keuze gemaakt. De mogelijke leveranciers zijn door DNP niet op de hoogte gebracht van hun “selectie” en zijn evenmin op andere wijze betrokken. DO was één van de geselecteerde mogelijke leveranciers. DNP heeft de opdracht gegund aan één van de andere geselecteerde mogelijke leveranciers. Deze partij zal hierna worden aangeduid als “de Leverancier”. DO vordert dat de rechtbank DNP veroordeelt tot vergoeding van de schade van DO van € 21.953.506,50 wegens gederfde winst op basis van een winstmarge van 52,83%, dan wel tot vergoeding van de schade van € 19.530.850,00 op basis van een winstmarge van 47%. Het oordeel van de rechter:

Algemene geheimverklaring

“In het onderhavige geval wenste DNP één systeem voor alle OSINT-onderzoeken. DNP heeft aangevoerd dat zij een algemene geheimverklaring heeft vastgesteld voor het werkveld waarbinnen deze onderzoeken plaatsvinden, gelet op – kort gezegd – de daarmee gepaard gaande veiligheidsbelangen. De verwerving van het systeem viel daarmee volgens DNP onder deze geheimverklaring, zodat reeds om die reden geen aanbestedingsprocedure hoefde te worden gevolgd. Daarbij speelt volgens DNP geen rol of de bescherming van de wezenlijke belangen van Nederland dit vereist en of de vereiste bescherming niet met minder ingrijpende maatregelen kan worden gewaarborgd, gelet op de passage “dan wel” in de wettekst van artikel 2.23 onder e Aw 2012. De zinsnede na deze passage moet volgens DNP als separate uitzonderingsgrond worden aangemerkt.”

Essentiële belangen

“In artikel 15 lid 3 van de richtlijn is aan de lidstaten een beoordelingsmarge gelaten om te beslissen welke maatregelen noodzakelijk zijn voor de bescherming van de essentiële belangen. Dit geldt dus ook voor de in artikel 2.23 onder e Aw 2012 genoemde wezenlijke belangen. Dat neemt echter niet weg dat moet worden nagegaan of de vereiste bescherming niet met minder ingrijpende maatregelen hadden kunnen worden bereikt. Een richtlijnconforme uitleg van artikel 2.23 lid 1 onder e Aw 2012 brengt dan ook met zich dat de vraag dient te worden gesteld of er minder ingrijpende maatregelen mogelijk zijn of waren geweest dan – in dit geval – onderhandse gunning van de opdracht.”

Onderscheid

“Uit hetgeen DNP heeft aangevoerd valt niet op te maken of en zo ja in hoeverre DNP een onderscheid had kunnen maken tussen enerzijds een systeem voor OSINT-onderzoeken waarbij de veiligheidsbelangen van de Staat een prominente rol spelen, zoals complexe onderzoeken naar de georganiseerde misdaad of state actors, en anderzijds een systeem voor de OSINT-onderzoeken waarbij die veiligheidsbelangen veel minder op de voorgrond staan, zoals veel voorkomende en/of weinig complexe onderzoeken door wijkagenten.”

Beslissing wordt aangehouden

“Gelet op het voorgaande zal de rechtbank partijen in de gelegenheid stellen om zich bij akte uit te laten over wat er is vermeld onder 5.12. DNP zal eerst in de gelegenheid worden gesteld zich hierover bij akte uit te laten. Daarbij dient DNP de door haar ingenomen standpunten zoveel mogelijk te onderbouwen met een analyse (ook cijfermatig) van de OSINT-onderzoeken waarvoor DNP het systeem gebruikt. Daarbij dient DNP in het bijzonder in te gaan op de (getalsmatige) verhouding tussen “high risk“ onderzoeken (de onderzoeken naar grote en digitaal geavanceerde criminele organisaties en onderzoeken waarbij state actors betrokken zijn) en overige onderzoeken. DO zal vervolgens gelegenheid krijgen bij akte te reageren. Iedere verdere beslissing wordt aangehouden.”

VdLC publishers/consultants BV, 30 juli 2025)

Lees de volledige uitspraak op rechtspraak.nl