Den Haag stimuleert regionale energietransitie via eigen inkoopkracht
De gemeente Den Haag gaat vanaf 2019 regionaal opgewekte stroom gebruiken voor haar openbare verlichting, verkeersregelinstallaties, kantoren, zwembaden en sporthallen. Hiervoor heeft de gemeente onlangs twee nieuwe elektriciteitscontracten getekend, met Eneco en energiecollectief OM. Thimo de Nijs, concernadviseur duurzaamheid bij de gemeente Den Haag, vertelt hoe de gemeente invulling heeft gegeven aan de aanbesteding in relatie tot haar eigen duurzaamheidsambities. (mei 2018)
Praktijkvoorbeeld Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI)
In 2019 loopt het huidige energiecontract van de gemeente Den Haag af. De gemeente heeft de ambitie om zo spoedig mogelijk 100 procent duurzame elektriciteit te gebruiken en zet stappen om als regio zelfvoorzienend te worden. Zodoende is in de aanbesteding de voorwaarde gesteld dat 90 procent van deze duurzame stroom moet worden opgewekt in de regio en 10 procent binnen de Haagse gemeentegrenzen.
Opdracht
Europese aanbesteding voor een nieuw duurzaam energiecontract in gemeente Den Haag.
Contractduur
5 jaar, met een verlengingsoptie van maximaal 10 jaar (start 2019)
Bijzonder
De intentie is een jarenlange relatie met de energieleveranciers. Middels een aanbesteding zijn leveranciers gevraagd om extra opwekcapaciteit te realiseren, zo mogelijk in combinatie met burgerparticipatie. Om de laatste reden is de aanbesteding opgesplitst in twee percelen.
Overweging
Via de aanbesteding laat de gemeente zien haar ambities te realiseren, door visie en duurzaamheidsambities te vertalen naar inkoop. Door de gehanteerde uitgangspunten van onder meer de ‘additionele opwekcapaciteit’, geeft de gemeente de regionale energietransitie een extra zetje en zorgt ze voor een groter aanbod van in Nederland opgewekte duurzame energie.
De uitdaging: weg met sjoemel-stroom
De onderwerpen van de uitdaging zijn: inkoopkracht als duurzaam middel en opwek binnen eigen gemeente is extra uitdaging.
Inkoopkracht als duurzaam middel
De gemeente Den Haag heeft als doel om in 2040 klimaatneutraal te zijn. Om deze ambitie te realiseren, zet de gemeente haar inkoopkracht in om beleidsdoelen te verwezenlijken. Thimo de Nijs: “Op 1 januari 2019 verloopt ons huidige elektriciteitscontract. Intern hebben we gezegd dat het duurzamer kan. Momenteel kopen we met Garanties van Oorsprong (GVO’s) die je kan verhandelen. Zo zitten er in Noorwegen waterkrachtcentrales die duurzame energie opwekken en hun GVO’s verkopen aan Nederlandse organisaties. Dat is echter geen stimulans om in eigen land duurzame energie te produceren. Zo komen er geen lokale duurzame energiebronnen bij.”
Extra uitdaging
Daarbij kent de gemeente Den Haag volgens De Nijs een extra uitdaging: “Opwek binnen de eigen gemeentegrenzen is hier lastiger dan in een plattelandsgemeente. We hebben minder ruimte, terwijl we wel veel energie nodig hebben.”
De uitvraag: nieuwe duurzame opwek
Onderwerpen van de uitvraag zijn: duurzame eisen en partnerschap.
Duurzame eisen
Aan de hand van een interne werkgroep en met de hulp van een adviseur is de gemeente tot een aanbesteding gekomen, opgesplitst in twee percelen. Perceel 1 kent een uitvraag van 90 procent van de totale energievolume en perceel 2 dekt de overige 10 procent. “De belangrijkste eis voor perceel 1 is dat de duurzame elektriciteit in Nederland moet zijn opgewekt. Bij voorkeur zo regionaal mogelijk om de regio zo zelfvoorzienend mogelijk te maken. Bij perceel 2 moet de elektriciteit worden opgewekt binnen de gemeentegrens, bij voorkeur in samenwerking met burgerinitiatieven. Daarnaast moeten beide gegunde partijen gedurende de looptijd van het contract investeren in nieuwe duurzame opwekcapaciteit”, legt De Nijs uit.
Zo zet de gemeente de inkoop van elektriciteit in als middel voor het realiseren van de gemeentelijke energietransitie. Dit vanuit de gedachte dat je als regio zelfvoorzienend wordt. “Dus we willen niet alleen duurzame energie-inkoop, maar ook dat er duurzame energie bijkomt via bijvoorbeeld zonnedaken of windenergie”, aldus De Nijs.
Geen opdracht, maar een partnerschap
Om het wel interessant te houden voor inschrijvers is gekozen voor een contractduur van 5 jaar, met de mogelijkheid tot tweemaal een verlenging van vijf jaar. “Zo heeft de leverancier meer zekerheid over de afzet. Want windmolens of zonnepanelen hebben een langere terugverdientijd. Daarom wilden we tot een partnerschap komen en niet alleen puur selecteren op basis van prijs”, zegt De Nijs.
Daarnaast ligt er de opgave om te besparen. De Nijs: “Als gemeente kennen we een totale energiebehoefte van 57 GWh. Dat willen we naast verduurzamen ook verminderen. Het kan dus zijn dat we tijdens de contractduur de helft minder energie nodig hebben dan wat we nu inkopen.”
Het resultaat: mobilisering van de Haagse bevolking
In april 2017 is de leidraad gepubliceerd. Een dik bestek, waarbij is besloten alles vooraf goed dicht te timmeren. “Dit moet enerzijds omdat het zo’n grote uitvraag is en anderzijds om te waarborgen dat leveranciers een duidelijk groeipad beschrijven voor hun investeringen in opwekcapaciteit. Een groeipad laat zien wanneer en met welke projecten leveranciers hun beloften op het gebied van additionele capaciteit waar willen maken. Om inschrijvingen met elkaar te kunnen vergelijken zijn heldere criteria nodig. Per project vragen wij bijvoorbeeld gegevens zoals type technologie, totale omvang in MWh, jaar van oplevering en verwachte haalbaarheidskans”, licht De Nijs toe.
Uiteindelijk waren er twee inschrijvers, op beide percelen één. Toch ietwat verrassend, volgens De Nijs: “Begin februari 2017 hebben we een marktverkenning gedaan. Toen kregen we de indruk dat er meer interesse was dan er uiteindelijk aan aanbiedingen zijn binnengekomen. Maar we zijn erg blij met de kwaliteit van de inschrijvingen en de uitkomst.”
Gunning en vervolg
De opdracht is gegund aan de inschrijver met de economisch meest voordelige inschrijving, vastgesteld op basis van de beste prijs-kwaliteit verhouding. Perceel 1 is gegund aan Eneco. Het energiebedrijf belooft al in 2021 100% hernieuwbare energie te leveren uit nieuwe regionale bronnen. Het tweede perceel is gegund aan energiecoöporatie 070Energiek, onderdeel van energiecollectief OM. Deze coöperatie investeert samen met bewoners in Den Haag om collectieve zonnedaken en andere lokale projecten te realiseren. De stroom die met de lokale zonnepanelen wordt opgewekt, wordt geleverd aan de gemeente. Het contract draagt ook bij aan de bewustwording van bewoners.”
De Nijs: “We onderhouden intensief contact, bijvoorbeeld over investeringsplannen. De aanbieders moeten zelf opwekgronden vinden, maar als gemeente helpen we met het leggen van contacten of de aanvraag van vergunningen. Zo is de lokale energiecoöporatie druk met het vinden van daken en het betrekken van burgers. Dit mobiliseert de Haagse bevolking en heeft direct invloed op de regio. Een mooier resultaat kun je je als gemeente haast niet wensen.”
Geleerde lessen en tips
De inkoop van energie is niet iets dat je apart regelt, maar is onderdeel van je klimaatbeleid. Als gemeente kun je je inkoopkracht inzetten om de energietransitie in jouw regio een extra zetje te geven.
Houd de ontwikkelingen in de eigen organisatie in de gaten. De gemeente Den Haag voegde bij de uitvraag een bijlage toe van gemeentelijke panden die mogelijk beschikbaar waren voor zonnepanelen. Echter werd tijdens de aanbesteding toch beleid ontwikkeld voor deze daken. Hierdoor zagen inschrijvers hun taak een stuk moeilijker worden. Regel dit soort zaken dus al aan de voorkant.
Zorg voor intern draagvlak middels een werkgroep waar alle betrokken collega’s tijdig bij aangehaakt worden.